Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1961, Page 3
dagana í mars og í apríl. Tarfar
og kýr eru að mestu aðskilin á
þessum tíma ársins.
Aðalfæða hvíthvalsins er nú
þorskur (Gadus callarías), stein-
bítur (Anarrhichas lupus), lúða
(Platysomaticktys hippoglossoid-
es) og ýsa (Sebastes marinus).
Allar þessar fisktegundir eru al-
gengar í dýpri lögum sjávarins
á landgrunninu. Þegar líður á
vorið étur hvalurinn einnig aðr-
ar fisktegundir, jafnvel kol-
krabba og sæorma.
Þegar hvíthvalurinn er á
norðurleið króast hann stundum
inni í ísnum og neyðist þá til að
halda sig í sprungum og auðum
rennum til þess að geta andað.
Þetta gefur Eskimóunum stund-
um færi á mikilli hvíthvalaveiði,
alveg eins og í Thule á miðjum
vetrum, þegar þeir veiða náhval-
ina.
Hvíthvalurinn heldur ekki á-
fram ferð sinni í mars alla leið
til ákvörðunarstaðar lengst í
norðri. Hann nemur staðar við
rönd íshellunnar. Þar dokar
hann við, stundum alllengi. Þeg-
ar ísinn rofnar í júní og júlí
heldur hann áfram til mökunar-
svæðanna á norðanverðu íshaf-
inu.
Náhvalurinn er einnig kominn
á hreyfingu í mars. Nokkuð af
hinum hánorðlæga stofni fer til
íslausra hafa og hefst þar við á
vetrum, nú heldur hahn norður,
langt frá landi, þar sem rekísinn
er. Þannig hagaði norðhvalurinn
sér líka fyrrum. Hann fór frá
vetrarstöðvum sínum á sunnan-
verðu íshafinu í mars og hélt
hægt og hægt norður á bóginn.
Lífshættir þessara þriggja hvala-
tegunda eru mjög svipaðir, að
því leyti til, að þeir vilja allir
halda sig á svæðum við ístak-
mörkin og færa sig því allar
norðar á vorin. Þeir lifa ekki all-
ir á sams konar fæðu. Hvíthval-
urinn og náhvalurinn eru fisk-
ætur, en norðhvalurinn nærist
á örsmáum krabbadýrum, sem ó-
grynni er af í efri lögum sjáv-
arins.
Hinar stóru torfur norðhvals,
VÍKINGUE
sem héldu norður í mars, gera
það nú ekki lengur, honum er
næstum búið að útrýma. Saga
norðhvalsins er hryggileg. Hval-
veiðarnar Atlanzhafsmegin á
Norðuríshafinu bvggðust aðal-
lega á norðhvalnum í þrjú
hundruð ár. Eftir að Barent
fann Spitsbergen aftur árið
1596 leið ekki á löngu, þar til
veiðarnar hæfust. Árið 1611
byrjuðu veiðar Englendinga,
Hollendingar hófu veiðarnar
1612, Danir 1615, í kjölfarið
komu brátt Spánveriar, Frakk-
ar, Þjóðverjar og fleiri. Eftir
25 ár var hvalnum farið að
fækka við Spitsbergen, brátt
hvarf hann því sem næst. Hval-
veiðarnar færðust vestur í Græn-
landshaf. Þar fækkaði hvalnum
svo mjög, að leita þurfti nýrra
veiðisvæða til þess að hinn
geysistóri floti hvalveiðiskipa
hefði eitthvað að gera. Árið
1719, þegar hvalurinn virtist
vera þrotinn á hafinu fyrir aust-
an Grænland, fóru Hollendingar
að veiða hval á Davissundi, aðr-
ir komu á eftir þeim, einkum
Englendingar og Skotar. Hinn
minnkandi hvalastofn hörfaði
lengra til norðurs; um 1817 fóru
hvalveiðimennirnir inn á Baff-
insflóa og seinna sópuðu þeir
sundin og flóana fyrir norðan
Baffinsey. Að lokum var svo
komið, að veiðarnar báru sig
ekki. Síðasta tilraun var gerð
1914. Hún bar ekki árangur og
þá lögðust hvalveiðarnar við
Grænland alveg niður. Snemma
á 18. öldinni stóðu hvalveiðar-
arnar á Grænlandshafi með
miklum blóma. Árið 1701 voru
207 hollenzk skip á hvalveiðum
í norðurhöfum, en auk þess
fjöldi danskra, enskra og þýzkra
skipa. Hollenzk og þýzk skip
veiddu til samans 2616 hvali
þetta ár og var það hámarks-
veiði. Venjulega veiddust 1000
til 2000 hvalir. Upphaflega var
ekkert hirt af hvalnum nema
beinið, seinna varð spikið eftir-
sótt. Var það brætt og notað á
lampa og til sápugerðar. Við lok
19. aldar komst hvalbein í mjög
hátt verð, tonnið komst upp í
tvö þúsund sterlingspund. Þó
ekki veiddist nema einn hvalur,
þá varð ágóði af veiðiförinni.
Nú sést norðhvaiurinn aðeins
sum árin á norðvestur Hundson-
flóa og á Baffinsflóa. Fáeinir
eru einnig á norðanverðu Ber-
ingssundi. Hin fáu dýr, sem enn
eru eftir, hörfa undan ísnum til
suðurs eins og áður og halda
síðan norður á við í mars. Hvar
sem Eskimóar verða varir við
norðhval, elta þeir hann uppi
með öllum þeim aðferðum, sem
þeim eru tiltækar, því miður.
Þeir vinna því eins mikið tjón
á hinum litla stofni og Evrópu-
menn áður.
Eskimóar, eru fæddir veiði-
menn, þeir geta ekki látið hina
stóru kjöt- og spikskrokka í
friði. í bjartsýni sinni koma
þeir ekki auga á þá stað-
reynd að með því að drepa
hvalinn þá flýta þeir fyrir
algerri útrýmingu hans eða að
minnsta kosti koma þeir í veg
fyrir, að honum fjölgi. Viðhorf
þeirra til norðhvalsins kom ný-
lega mjög glöggt í ljós. Einn af
þeim fáu norðhvölum, sem enn
eru eftir við vesturströnd Græn-
lands, var á norðurleið í mars
1956. Hvalurinn fór inn á
þröngan fjörð við byggðarlagið
Atangmik í Suðvestur-Græn-
landi. Ibúarnir reyndu að drepa
hann með því að skjóta á hann
hundruðum kúlna, þeim tókst
ekki að vinna á honum. Hvalur-
inn hörfaði út á rúmsjó og
hvarf, mikið særður. Um það bil
mánuði seinna sást hann aftur
norðar, við byggðarlagið Napas-
sok. Alveg eins og við Atang-
mik fóru allir íbúarnir að elta
hann. I þetta sinn tókst þeim að
drepa hann með riffilkúlum.
Norðhvalurinn, sem fór að
halda í norðurátt í mars, reynir
að komast í Hudsonsund í apríl.
Fyrrum, þegar mikið var um
norðhval, söfnuðust skozkir
veiðimenn saman á Davissundi
á þessum tíma ársins og biðu
hvalsins út af Frobisherflóa og
Kumberlandsundi. Þetta kölluðu
3