Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1969, Blaðsíða 32

Koma seglskipin aftur?
Á árinu 1905 voru til meira en
10000 seglskip stærri en 100
tonn. Nú hefur þeim fækkað, svo
að til algjörlegra undantekninga
telst, ef seglskip verður á leið
manna.
Og þau fáu seglskip, sem nú
eru í förum eru næstum eingöngu
skólaskip notuð við þjálfun sjó-
mannsefna.
Næstum öll verzlunarskip eru
knúin orku frá kolum eða olíu og
sigla örugglega milli landa flytj-
andi vörur og farþega.
Er ekki tímavilla að vera að
bollaleggja um það, hvort segl-
skipin komi aftur og það á atóm-
öld, þegar við höfum tekið kjarn-
orkuna í þjónustu siglinganna?
Wilhelm Prölss, 66 ára gamall
verkfræðingur í Hamborg, er
einn þeii’ra fáu, sem telur, að
seglskipin standi nú frammi
fyrir endurreisnartímabili. Og
margt í rökum hans hljómar
mjög sennilega.
Prölss bendir á, að eins og á
stendur er aðeins unnt að nota
kjarnorkuna til að knýja gufu-
hverfla og þá í sérstaklega þar
til gerðum skipum. I næstu fram-
tíð telur Prölss kjarnorkuskipin
ekki verða samkeppnishæf við
dieselskipin hvað vöruflutninga
snertir.
„Brunacellan" sem breytir svo
að segja beint olíu í rafmagn
mun vafalaust valda byltingu; en
enn er þó langt í land að unnt sé
að nota „Brunacelluna" sem afl-
gjafa fyrir skip.
Olían inniheldur mikla orku í
hverjum rúmmetra og er auðveld
í meðförum. En mótorskipið
krefst mikils tæknibúnaðar og
mannafla, það er háan stofnkostn-
að og rekstrarkostnað.
Seglskip, eins og Prölss hugs-
ar sér þau, er hægt að smíða 10%
ódýrari en mótorskipin. Á segl-
skipi verða miklu færri menn,
sem þýðir ódýrari rekstur, og
hvað hæfni snertir til að láta að
stjórn og ná hraða standast þau
fullkomin jöfnuð við mótorskip-
in.
Tryggingagj öld vegna segl-
skipa ættu líka að vera lægri, því
að samkvæmt skýrslum frá
Lloyds fyrir árið 1965 var meira
en fjórði hluti alls skipstapans
orsök bruna, sem aftur átti ræt-
ur sínar að rekja til sprengingar
í vélarúmunum.
Prölss gerir ráð fyrir að hafa
hjálparvélar uppi á þilfarinu,
einnig verða allar vistarverur
áhafnar og farþega staðsettar á
þilfarinu. Þannig nýtist allur
skipsskrokkurinn sem lestar-
rými.
Elzta orka, sem notuð var til
að knýja skip áfram, var vind-
urinn. Hann knúði skipin áfram
umhverfis hnöttinn með hina
miklu sægarpa og landkönnuði
innan borðs.
Vindurinn er mjög keipótt
náttúrufyrirbæri, en nú þekkja
menn mjög vel háttu hans og árs-
tíðablástur. Á mörgun sjóleiðum
er vindinn að finna í nokkuð
jöfnu ástandi, og svo skulum við
ekki gleyma því, að orka vindsins
er ókeypis.
En hvers vegna var snúið frá
vindorkunni og aðrar orkulindir
nytjaðar? Hvers vegna voru síð-
ustu stóru seglskipin ekki sam-
keppnishæf ?
Fimm mastra seglskipið
„Preussen“, 5081 tonn að stærð,
fórst eftir árekstur við annað
skip. „Preussen“ var eitt stærsta
og hraðskreiðasta seglskip sinnar
tíðar. Það var mjög margbrotið.
Á því voru 50 menn, sem unnu
við hinar mörgu rár og talíur.
Með okkar vinnubrögðum í dag
þyrfti sjálfsagt 70 menn til sama
starfa. En 70 menn geta heldur
ekki halað í 300 talíuenda í einu
og alls ekki stöðugt. Þetta tak-
markaði mjög sjóhæfni og stjórn
skipsins. Þá voru lestarnar of
litlar og vegna mikils seglbúnað-
ar var ómögulegt að koma fyrir
krönum til lestunar eða afferm-
ingar.
„Spirit of the Age“ hét mjög
hraðskreitt seglskip. Segl þess
voru afar fullkomin og myndu
samsvara nútíma fyllstu þekk-
ingu manna á loftviðnámi. Seglin
voru trapezlaga eða þríhyrnd,
hvelfd samsíða lengdarásnum og
þessi lögun þeirra veitti skipinu
hina miklu ferð. En vegna þess,
að ekki var hægt að hagræða
seglunum með öðru en handafli,
þá varð að skipta seglabúnaðin-
um niður í svo margar smærri
einingar. Af þessari ástæðu náði
skipið því ekki þeim hraða, sem
gerð þess og stærð hefði getað
leyft. Og hér er það, sem rann-
sóknarstarf Prölls hefst.
Útreikningar hans og athugan-
ir í skipatilraunaþró sýna, að
önnur hvelfing á ránum og næst-
um ekkert bil milli ráar og segla
eykur verulega flatarmál segl-
anna og framdrifsorkuna — við
4—5 vindstig nálægt 60%, það
er eins og skipið liggi þéttar að
vindinum. —
Möstrin eru þannig gerð, að eng-
ir vantar eru á þeim heldur að-
eins sporöskjulagaðar holar súl-
ur. Inni í möstrunum eru vökva
þrýstitæki, sem með fjarstýringu
úr brúnni er hægt að hagræða
með seglunum. Möstrin eru einn-
ig geymslur fyrir seglin, sem
ekki eru í notkun hverju sinni.
Skipstjóri eða stýrimaður
þrýsta á hnapp og þá dragast
seglin eins og gardínur inn í eða
út úr möstrunum.
Gagnstætt því, sem tíðkaðist á
VlKINGUR
32