Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1969, Blaðsíða 2

r
RÆÐA FORSETA ISLANDS
Á TUTTUGU OG FIMM ÁRA LÝÐVELDISHÁTÍÐ
V __________________________________J
Góðir íslendingar.
Á ÞESSARI morgunstundu, á
aldarfjórðungsafmæli hins íslenzka
lýðveldis, hefur sveigur verið lagður
að styttu Jóns Sigurðssonar. Með
þeirri táknrænu athöfn vilja íslend-
ingar ár hvert minna sjálfa sig á líf
og starf þess manns, sem lengst og
bezt vann fyrir þann málstað, að
þjóðin mætti byggja þetta land
frjáls, helga því krafta sína alhugað
og njóta gæða þess. Á þessu ári eru
níu tugir ára síðan Jón Sigurðsson
andaðist, en á minningu hans í sögu
íslenzku þjóðarinnar hefur engum
fölskva slegið. Vér höfum gert fæð-
ingardag hans að þjóðhátíðardegi,
og í góðrar minningar skyni var því
svo hagað, að hið íslenzka lýðveldi
var stofnað á afmælisdegi hans fyr-
ir 25 árum. Það táknaði meðal ann-
ars, að sigurinn var ekki aðeins sig-
ur þeirra, sem þá voru ofar moldu,
heldur einnig hinna, sem horfnir
voru af sviðinu.
Enn einu sinni er 17. júní runninn
upp, og vér höldum þjóðhátíð, að
þessu sinni á merkisafmæli, sem svo
er kallað samkvæmt venju, sem vel
má í heiðri hafa. Fyrir skömmu
minntumst vér hálfrar aldar afmæl-
is fullveldisins. Þessir tveir atburð-
ir eru rammlega saman tengdir, 1.
desember 1918 fól í sér fyrirheit um
17. júní 1944. Innan skamms munu
þjóðir heims minnast þess, að liðinn
verður aldarfjórðungur, síðan lauk
hinni miklu heimsstyrjöld. Svo litlu
munaði, að saman færu fagnaðar-
tíðindi heimsins alls og sá fegins-
dagur, sem íslenzka þjóðin hafði
lengi þráð sér til handa. Sagan hef-
ur hagað því þannig, að íslenzka
lýðveldið óx úr grasi og komst á
legg við þau skilyrði til góðs og ills,
sem ríkt hafa í heimi eftirstríðsár-
anna. Þessi fyrstu spor þess munu
af seinni tima mönnum vera metin
og skýrð í ljósi þessara uppvaxtar-
skilyrða, í ljósi tæknibyltingar og
stj órnmálaþróunar í heiminum. Upp-
gangurinn er ekki hvað sízt afleið-
ing af almennum vísinda- og tækni-
framförum, vonbrigði skýrast af
þeirri sáru tilfinningu, að ekki hafi
tekizt að tryggja frið og farsæld í
heiminum á þeim tíma sem liðinn er
frá stríðslokum. Loft er enn mjög
lævi blandið, og þess kennir alls
staðar, einnig hér hjá oss. Þótt vér
búum langt frá öðrum þjóðum, er-
um vér daglega á það minnt, að ör-
lög vor eru samtvinnuð örlögum
annarra landa og þjóða, annarra
manna, sem þennan heim byggja.
Þrátt fyrir það berum vér þó
sjálfir ábyrgð á sjálfum oss. ís-
lenzka lýðveldið og framtíð þess er
í vorum höndum. Einhuga stofnaði
þjóðin lýðveldi sit.t, eins og hún
hafði ætlað sér, þegar fylling tím-
ans kæmi. Og einhuga er hún enn
um það sem máli skiptir að minnast
sérstaklega í dag. Hún er enn ein-
huga um að lýðveldisstofnunin var
hin rétta leið, einhuga um það, það
var sögulegt hlutverk þeirrar kyn-
slóðar, sem lýðveldið stofnaði, að
gera það, og einhuga um að það sé
á sama hátt sögulegt hlutverk vort
nú að standa við það sem þá var
gert og lengi hafði verið að stefnt.
Það er hlutverk íslendinga að byggja
þetta land sem sérstök þjóð, sjálf-
stæð stjórnmálalega, efnalega og
andlega, þjóð með heilbrigða vitund
um sjálfa sig. Sitthvað bendir til
þess, að smáþjóðirnar í heiminum
verði að hafa á sér allan vara í þeim
heimi, sem nú virðist hilla undir.
Það er taiað um stærri heildir á
ýmsum sviðum og sá tími kann að
vera í nánd, að farið verði að líta á
smáþjóðir sem vandræðabörn, í rik-
ari mæli en áður hefur verið. Slíkt
færir nýjan vanda að höndum. ís-
lenzka þjóðin vill og hlýtur að taka
þátt í alþjóðlegu samstarfi, ekki get-
ur hún hokrað ein að sínu eins og
hún væri ein í heiminum. En hér
getur orðið þröngt sund að þræða,
þar sem á aðra hönd blasir við þörf-
in á að taka þátt í samstarfi þjóða,
en hins vegar sú nauðsyn að glata
ekki sjálfleik sínum sem sérstakrar
vitsvitandi einingar að þjóðerni,
menningu og sjálfstæði, eða með
öðrum orðum því sem er rót þess og
hvöt, að vér stofnuðum lýðveldi á
íslandi fyrir 25 árum. Þegar á allt
er litið er þetta víst ekki annað en
það sem oft er kallað ævarandi
sjálfstæðisbarátta lítillar þjóðar. En
þá er að horfast í augu við hana og
láta engan bilbug á sér finna.
Mikið hefur verið talað um erfið-
leika hér á landi upp á síðkastið og
ekki að ástæðulausu. Tuttugasta og
fimmta ár lýðveldisins hefur verið
mörgum íslendingi áhyggjusamt, og
ef til vill setur það að einhverju
leyti svip sinn á þennan hátíðisdag
að svo skyldi hittast á. En ár verða
misgóð á styttra tímabili en aldar-
fjórðungi. í dag ber oss að líta á
allan þennan tíma sem eina heild, og
þá getur engum blandast hugur um,
að aldrei í sögu þjóðarinnar hefur
henni vegnað betur. Þó að öndvert
hafi blásið um sinn, mun aftur snú-
ast til betri áttar fyrr en varir. Það
hefur ætíð verið svo, enda skal því
ekki trúað, að það merki, sem svo
hátt hefur verið reist, þurfi nú að
síga oss til skaða og minnkunar.
Ríkir af reynslu þessa aldarfjórð-
ungs með höppum og slysum, ætt-
um vér að vera betur undir það bún-
ir en nokkru sinni áður að standa
við það ætlunarverk, sem 17. júní
1944 og hver þjóðhátíðardagur síð-
an á að minna oss á; hamingjusamt
og réttlátt íslenzkt þjóðlíf á íslandi.
Vér eigum þetta land. Forfeðurnir
hafa helgað oss það með lífi sínu. í
þessu landi hugsum vér oss framtíð
niðja vorra. Stundum segja menn:
Þetta er vont land eða þetta er gott
land. Vér getum sparað oss slíkar
VlKINGUR
180