Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1997, Qupperneq 52

Hefur skotið 1409 stórhveli
Viðtal við Kristján Þorláksson, skipstjóra og hvalaskyttu
Framhald af bls. 47
Núna hafa svona göngur ekki sést í ára-
tugi. Engin smásíld sést lengur. Það var
mikið af smásíld sem veidd var á Álfta-
firði vor og haust. Hafsíld kom einnig inn
á Djúpið og firðina á hverju ári. Drag-
nótabátar veiddu mikið af kola inni á
fjörðunum á þessum árum, en á seinni
árum hefur ekki sést flskur af neinni teg-
und á þessum slóðum. Ég kann enga
skýringu á því hvers vegna fiskurinn sést
þarna ekki lengur. Ég er ekki dómbær á
það hvort dragnótin og rækjutrollið hafa
haft þessi áhrif.
Áður voru fiskveiðarnar mikil hlunn-
indi við Djúp en þegar fiskurinn hvarf
fóm flest býlin í eyði. Snæíjallastnindin
er nánast öll komin í eyði. Æðardúnninn
er þó enn nýttur en víða er gífurlega mik-
ið æðarvarp. Þegar ég þekkti til var í
Æðey mesta æðarvarp Iandsins. Nú er
fólk aðeins í Æðey á sumrin við dúntekj-
una.
Þó að ég væri mikið við veiðar þegar
ég var ungur var ég orðinn 19 ára þegar
ég eignaðist fyrstu byssuna sjálfur. Það
var árið 1928. Áður notaði ég byssu sem
pabbi minn átti. Hann átti einhleypa Hag-
ens-byssu norska en þær voru mikið not-
aðar. Einnig átti hann tvíhleypu af gömlu
gerðinni með hanana utan á.
Ég fékk byssuna mína þannig að þeir
vom kunningjar, pabbi og apótekarinn á
ísafirði sem var danskur, Gunnar Juul.
Hann var áhugasamur veiðimaður og átti
heilt safn af byssum af mörgum tegund-
um. Gunnar var sérfróður um allt sem
viðkom skotvopnum. Pabbi fékk hann
því til að kaupa byssur, bæði fýrir sig og
mig. Þá eignaðist ég tvíhleypu með inn-
byggðum hönum þannig að hún var öll
slétt að utan og það þótti skrýtið þá.
Þetta var fyrsta byssan sem ég eignaðist,
og átti ég hana lengi.
Síðar eignaðist ég aðra byssu. Gunnar
Juul pantaði hana líka árið 1939. Það var
svipuð byssa nema hún var belgísk. Ég á
hana enn og hún er alveg eins og ný.
Þriðju byssuna pantaði Hans Petersen
kaupmaður í Reykjavík. Hún er austur-
rísk og að mestu handunnin. Hlaupin eru
tvö og sambyggð þannig að annað hlaup-
ið var fyrir högl en hitt fyrir kúlur. Það
var nokkuð dýr byssa.
Þessi byssukaup komu til af því að við
vorum svo kunnugir Agnar Guðmunds-
son og ég. Agnar var kvæntur Bimu Pet-
ersen, systur Hans. Við vorum búnir að
vera samtímis á hvalveiðunum. Agnar
varð skytta sama árið og ég. Þar með vor-
um við íýrstu íslensku hvalaskytturnar á
hvalbátunum. Áður voru það bara Norð-
menn.
Norðmennirnir vom dálítið einráðir á
hvalveiðunum í fyrstu og við heyrðum á
tali þeimt þegar við vomni með þeim að
þeir töldu að íslendingar gætu aldrei lært
að skjóta hval. En Loftur vildi prófa okk-
ur og ég held að það hafi bara heppnast
vel. Við veiddum ekki síður en þeir. Loft-
ur var ágætur og ömggur maður.
Þó að ég hafi ekki veitt neina fttgla síð-
ustu árin hefi ég farið vestur og dvalið hjá
frænda mínum í einn til tvo mánuði, en
hann er líka mikill veiðimaður. Hann er á
og gerir út rækjubát fyrir vestan. Ég hefi
ferðast þar talsvert um gamlar slóðir
bæði á bátum og bílum.
UMDEILD ATVINNUGREIN
Mikið hefur verið deilt um hvalveiðar
og friðun. Hver er skoðun jtín á á þess-
um deilum?
Hvalveiðarnar hafa verið mjög um-
deildar. Þær umræður em komnar út í
öfgar. Ekki þarf að efa það að stórhvala-
stofnarnir hér í Norðurhöfum em orðnir
svo stórir núna að veiði á 300-400 hvöl-
uni á ári skerðir ekki hvalastofnana. Þeir
mundu stækka þrátt fyrir jtað. Sama gild-
ir um hrefnustofninn. Hann hefur alltaf
verið stór og stækkar ört. Hvalirnir þurfa
rnikla fæðu. Það hefur verið áætlað að
]teir éti um fimm milljónir tonna á ári af
alls konar fiskmeti. Það er ekki Iítið, hvað
þá ef hvalastofnarnir stækka.
Hvað segirðu um áróðurinn gegn hval-
veiðunum og þær fullyrðingar að hvalirn-
ir drepist ekki strax þegar jteir em skotn-
ir? Er um eitthvert dauðastríð að ræða?
Þeir drápust kannski ekki allir strax
hér áður fyrr við fyrsta skot og það kom
fyrir að ]tað jturlti að skjóta umskoti sem
kallað var. En það vom algjörar undan-
tekningar og miklu oftar vom jtað algjör
dauðaskot. Núna er þetta allt orðið
breytt. Áður var granatið eða sprengjan
sem skrúfLið var framan á skutulinn fyllt
með 600 grömmum af granatpúðri.
Sprengjan var úr steyptu járni eða potti,
sem kallaður er, og fór jtví í smámola
þegar sprengjan sprakk og gerði því stórt
sár.
Til að kveikja í púðrinu vom tvær röra-
kveikjur skrúfaðar í skutulshausinn.
Önnur kveikjan var skrúfuð framan á
hausinn og var hún nefnd brannrör. Hún
sprakk aðeins augnabliki eftir að skotinu
var lileypt ;tf. Hin sprengjan, sem kölluð
var rífari, var með um 40 cm löngum og
grönnum benslavír og járnkrækju á end-
anum. Þessi krækja var sett á benslin á
skutulsflaugunum sem vom átta vafning-
ar af benslagarni. Þegar skutullinn hitti
hvalinn festist krækjan í spikinu og og
kippti við það í vírinn. Þá sprakk sprengj-
an.
En svo kom enn nýr útbúnaður til sög-
unnar eftir að ég hætti. Ég kann engin
skil á honum. Það á að vera enn ömggari
útbúnaður og steindrepur hvalinn hvar
sem skutullinn snertir hann. Dauðastríð
hvalanna er því liðin tíð og ekki fyrir
hendi meira við hvalveiðar.
Þessi útbúnaður var líka kominn til
sögunnar við hrefnuveiðarnar áður en
þeim var hætt. Það var skylda að nota
jtað sem best reyndist og var ömggast.
Áróðurinn um dauðastríð er því ekki
sannleikanum samkvæmur.
ÁGENGIR HÁHYRNINGAR
Ég get sagt þér frá atviki sem sýnir
hvað háhyrningar geta étið ntikið. Þeir
em gífurleg rándýr. Ég varð vitni að því
einu sinni. Það stóð þannig á að við vor-
um staddir inni á Djúpi. Pabbi var búinn
að skjóta hrefnu. Við vomm að hífa hana
upp og taka inn á síðuna. Þá sáum við að
það kom stór vaða af háhyrningum inn
Djúpið.
Við jtorðum ekki annað en slaka hrefn-
unni niður aftur og láta hana síga í botn-
inn. Háhyrningarnir vom komnir nokk-
uð n-álægt og stefndu beint á okkur. Þá
sáum við meðalstóra hrefnu svona um
100 metra innan við okkur í stefnu á
Kaldalón. Hrefnan hafði íjarlægst okkur
52
Sjómannablaðið Víkingur