Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2000, Blaðsíða 34

Frá Kanton á ofanverðri 18. öld.
Verslunarsvæði Útlendinga. Hver þjóð hefur sitt afmarkaða svæði. Danska svæðið er lengst til
vinstri. Hér gat yfirkaupstjóri hvers skips búið ásamt fáum aðstoðarmönnum meðan á verslun
stóð. Þess á milli mátti enginn útlendingur stíga fæti á þetta svæði.
réttum degi og slapp við hýðingu. Hýðingar-
skammturinn á þessu virðulega skipi var 27
kaðalhögg fyrir eins dags skróp; tveggja daga
skróp kostaði þrisvar sinnum 27 kaðalhögg,
og strax að hýðingu lokinni voru mannbjálf-
arnir settir í argasta púl. Árni varð vitni að 28
hýðingarathöfnum á öðrum degi dvalar sinn-
ar um borð. Drægist koma skipsverja lengur
en í tvo daga kostaði það 80 kaðalhögg og
tugthús um borð upp á vatn og brauð. Þetta
þótti afar slæm typtun, enda munu hinir
hýddu vart hafa verið vinnufærir í langan
tíma á eftir.
Þegar undirbúningur farar var nokkuð
kominn á veg, voru allir skipsverjar látnir
sverja verslunarfélaginu hollustueiða; þeir
hétu að verja hagsmuni þess í hvívetna, jafn-
vel með lífi sínu. Margur maðurinn lét líka
lífið á þessu langa ferðalagi. Það þótti krafta-
verk að aðeins þrír menn Iétust á einu
kínafarinu. Að loknu svardögum segir Árni:
„...Að því búnu fór prestur vor að prédika um
hættusama sjóferð og áminnti oss að treysta
guði, hvert vér Iifðum eða deyðum. Að end-
aðri prédikun fengum vér nokkurt brenni-
vínstár að hressa upp á samviskuna með...“
Auðvitað urðu margir út úr drukknir,
brutu af sér, - og þá var hægt að láta hýðing-
arhrinu ganga yfir á nýjan leik.
Svo var haldið af stað. Fyrir vestan Irland
skall á þá kafaldsbylur með frosti og ágjöf svo
að allur sjór sem á þilfarið kom varð að klaka.
Hásetum var engin miskunn sýnd. Þeir voru
látnir húka í rám og í reiða við að aka seglum
þó varla væri hægt að koma tógi í seglablakk-
ir fyrir klaka. Árni segir:
„... Við vorum allir orðnir í gegnum frosn-
ir, votir og svangir, þv/ ei var matur kokkaður
sökum illviðra, og fengum lítið að sofa, en
högg í mengd á votan, frosinn og svangan
kropp...“
Slys létu heldur ekki bíða eftir sér:
„... Einn dag misstum vér tvo norska há-
seta, þann eina af fukkumersuránni um stýri-
borð, Enevold að nafni. Hann nam fýrst stað-
ar á arinkerinu, rétt móti fukkumastrinu.
Þaðan féll hann í sjóinn,...“- Seglskip í vond-
um sjó er ekki snarlega hægt að stöðva, enda
hvarflaði það ekki að yfirmönnum. Þó var
reynt að henda kaðallínu til helsærðs manns-
ins í sjónum, „... en kunni ei hjálpa..." - Þessi
norski sjómaður var í sjóstakk sem fýlltist
hafði lofti svo hann hélst upp á bárunum.
Hásetarnir þóttust sjá manninn í kjölfarinu
um hundruð mílna leið. Þetta sýnir hvernig
mönnum hefur verið innanbrjóst. - Hinn
norski hásetinn var allur sundurkraminn þeg-
ar hann skall á þilfarið.
í spánska sjó (Biscaya-flóa) fór að hlýna í
veðri og þá léttu hásetar klæðum. Við þá sjón
virtist kvalalosd yfirmanna komast í algleym-
ing:
„... Undirofficeres urðu nú glaðir við þegar
þeir tömpuðu oss með þessum þykku köðl-
um, og vér höfðum fá klæði, hljóðuðum vér
svo hátt, að undrun gengdi....“
Kney yfirstýrimaður var mesti hýðingar-
fanturinn um borð. Árni gleðst yfir því þeg-
ar einn hásetinn við stýrið, Jens Lange, leikur
dálítið á hann. Stýrimaður þessi gengur fýrir
brennivíni. Einn dag þurfti hann sem oftar að
skreppa niður í káetu sína til að væta
kverkarnar. Hann hefur lagt langan sjókíki
sinn á kompáshúsið fýrir framan hásetann,
sem gerir sér lítið fýrir og þrífúr lús úr hári
sínu og setur hana á fremri linsu kíkisins.
Stýrimaðurinn kemur til baka og fer að
kíkka. Skyndilega rekur hann upp undrunar-
hróp og fer að lofa guð hástöfum, og segir að
nú geti ekki verið langt til lands því hann sjái
greinilega sexróna jullu koma í áttina til
þeirra, og ræðararnir séu með árarnar uppi
þessa stundina. I gleði sinni skundar hann á
fund skipstjóra, vekur hann af værum blundi
og segir tíðindi. Skipstjóri drattast úrillur
með honum upp á þilfar, þrífur upp kíkinn
og fer að kíkka - en sér ekkert nema seiðblátt
hafið; lúsin hafði skriðið af linsunni í millitíð-
inni. Árni Magnússon skemmtir sér konung-
lega yfir svip skipstjóra sem lýsti áhyggjum
yfir árverkni og glöggskyggni stýrimanns síns,
sem auðvitað komst aldrei að hinu sanna í
þessu merkilega jullu-máli.
Eftir langa siglingu er svo akkerum loks
varpað við Grænhöfðaeyjar (Kapverde) við
vesturströnd Afríku,- og þar teknar vistir og
vatn. Skipsverjar fá að fara í land til að sjá sig
um og versla. Þarna má kaupa ódýrt. Stórefl-
is svín fæst í skiptum fýrir skyrtugarm, og
góður sykur kostar gamlan hatt, sem engin
göt fundust á. En Árna Iíst ekki vel á þá in-
fæddu sem að hans áliti voru einhverjir verstu
menn undir sólinni, því lagnir votu þeir við
að pretta skipsverja. Nokkur sárabót er að yf-
irmenn fá ekki betri útreið í viðskiptum.
Kvenfólk gerir sér leik að því að tæla þá út í
skóg þar sem slöttólfar í slarktogi með þeim
ráðast á þá og ræna öllu fémætu.
Siglingin heldur áfram suður með allri
vesturströnd Afríku. Á þessum árum var ekki
unnt að stytta sér leið til Kína í gegnum Súes-
skurðinn, því hann var þá ekki til, heldur
þurfti að sigla fýrir syðsta odda Afríku, hinn
misviðrasama Góðrarvonarhöfða, þaðan inn
í Indlandshaf og svo til Kína. Á Indlandshafi
kemst skipið í snertingu við anga af fellibyl,
en sleppur blessunarlega vel frá honum. Akk-
erum er svo næst varpað í dönsku nýlendunni
Trankebar á Indlandsskaga. Þar er allt skipið
tekið í gegn, þari og sjávargróður hreinsaður
af botni, skipið síðan tjargað og tólgborið á
nýjan leik. Að þessu loknu er svo lagt upp í
síðasta áfanga ferðarinnar. En ég má til með
að skjóta því hér inn í að um þessar mundir
lést undirlæknirinn úr einhverri meinsemd.
Þessi maður var illa þokkaður meðal matrósa,
því ef einhver þeirra veiktist var meðal þessa
læknis resept upp á hýðingu, sem hann taldi
34
Sjómannablaðið Víkingur