Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 27

IníÁTTÚRUFR.
169
Guíl í sjónam.
„Lengi tekur sjórinn við;“ svo hljóðar íslenzkur málshátt-
ur. Þetta er sannmæli. Síðan vötn skópust á jörðinni, hafa ár og
iækir verið sí-streymandi til sjávar og borið með sér möl, sand,
leir, og margskonar uppleyst efni, til sjávar og í sjó fram .Frá
.alda öðli hafa og öldur hafsins, nagað, brotið og mulið berglög
cg aðrar jarðmyndanir við strendur landanna. Framburð ánna
og það, sem brimöldurnar hafa losað úr ströndum landanna um
miljónir ára, hefir hafið svelgt í sig. Sumt hefir dreyfzt út um
hafsbotnana, en sumt hefir leyst upp og blandazt sjávarvatn-
inu. Auk þess hefir gosaska og ryk af landi, sem vindar hafa
þyrlað upp, borizt í loftinu út yfir höfin og að lokum lent í gini
sjávarins. Yér getum því búizt við, að vart sé það frumefni að
finna í fastalögum jarðarinnar, að eigi hafi meira eða minna af
því borizt niður í hít hafsins. Meiri hluti þessara efna safnast
saman á mararbotni, en j>ó má ætla, að eitthvað leysist upp og
blandist leginum, af ]>eim efnum, sem á annað borð geta runnið
í vatni.
Það er alkunnugt, að selta sjávarins stafar að mestu af
matarsalti (natriumklorid = NaCl), sem er uppleyst í sjónum.
Svo er talið, að seltumagn sjávarins sé að meðaltali 35°/ou eða
'35 kg. í 1000 kg. vatns. En af ]>essum 35 kg. af föstum efnum,
sem eftir verða, ef 1000 kg. sjávar eru látin gufa upp, eru að
eins rúm 27 kg. matarsalts, hitt eru ýmiskonar önnur efnasam-
bönd eða frumefni; er svo lítið af sumum þeirra, að örðugt eða
ómögulegt er að ákveða hve mikið sé af þeim. Næst matarsalti
er mest af beizkjusalti (klórmagmíum eða magníumklóríd =
Mg CL, 6H-0), 3,4 kg. í 1000 kg. sjávar, brennisteinssúrt mag-
níum (magníumsúlfat = MgS04, 7Hl.O) 2,3 kg., gips (CaS04,
2HlO), 1,3 kg. klórkalíum (KCl), rúmlega hálft (0,6) kg., bróm
magníum (MgBv.) 50 gr. og kolsúrt kalk (CaCO:i) aðeins 40 gr.
í 1000 kg. sjávar. Þó lítið sé af kolsúru kalki í sjónum, er það
mjög mikilsvert fyrir fjölmörg skeldýr í sjónum, er búa til úr
þeim skeljar sínar. Enn minna er af kísil (Si02) í sjónum; þó lif-
ir sægur af smádýrum (kísilsvampar og radíólaría) og jurtum
(kísilögur eða díatomeur) í sjónum, sem gera sér skeljar úr hon-
um.
Fyrir löngu síðan rannsakaði danski efnafræðingurinn og
.jarðfræðingurinn J. G. Forchhammer (f. 1794, d. 1865) all-ræki-