Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 22

16
NÁTT ÚRUFR ÆÐINGURINN
í Björgvin í Noregi nálægt 1920. Loftskeytin komu til sögunnar,
svo að skeytum varð einnig safnað frá úthöfum og eyðistöðum,
veðrið var athugað í háloftunum, og voru til þess hafðir flugdrek-
ar, loftbelgir og hinir svokölluðu veðurkannar (radiosondur), sem
fundnir voru upp í Rússlandi eftir 1920 og eru nú notaðir um
allan heim til háloftaathugana.
En meðan öll þessi þróun fór fram, voru það nokkrir vísinda-
menn, sem vildu gera enn róttækari breytingar á aðferðum við
veðurspár. Skoðun þeirra var sú, að veðrið væri fyrst og fremst
stærðfræðilegt viðfangsefni. Ef við þekkjum veðrið á tilteknu
augnabliki og þau lögmál, sem stjórna því, hlýtur veður fram-
tíðarinnar að vera þar með ráðið. Um þessa hugmynd skrifaði
Englendingurinn Lewis F. Richardsson árið 1922 bók sína um
útreikninga á veðrinu, „Weather Prediction by Numerical Pro-
cess“. En milli þessara hálærðu fræðimanna og veðurspámann-
anna sjálfra var þá harla lítil samvinna.
Ég skal nú aðeins, meira til skemmtunar en fróðleiks, telja
upp þá veðurþætti, sem Richardsson taldi nauðsynlegt að vita um
til að reikna út veðrið. Á hverri einstakri athugunarstöð, og þær
voru margar, yrði að þekkja loftvogarstöðu við sjávarmál, einnig
á athugunarstöðinni og í fleiri hæðum, tveggja km, 4.2, 7.2 og
11.8 km hæð yfir sjó, ennfremur raka loftsins í fimm mismun-
andi lögum gufuhvolfsins, og auk þess vindinn í þessum sömu
lögum og hitann í háloftunum ofan við 11.8 km hæð. Þá kom
einnig til greina jarðvegshitinn á mismunandi dýpi. Var það
dýpi tiltekið með nærri broslegri nákvæmni, en það skyldi vera
1.72 cm og 19.1 cm.
Geta má nærri, að ekki var hlaupið að því að fá stofnað þétt
kerfi slíkra athugunarstöðva kringum 1920, og að því leyti var
bók Richardssons langt á undan tímanum. Enn í dag eru há-
loftaathuganir margfalt strjálli um mestan hluta jarðar en hann
taldi æskilegt. Eins og síðar mun nefnt, var aðferð hans líka nokk-
uð áfátt fræðilega, en verst var þó, hve gífurlega tímafrekir þessir
útreikningar voru með þeirri tækni, sem þá var til.
Richardsson skipti kortinu í nokkurs konar skákborð, þar sem
ein athugunarstöð var í hverjum reit og nálægt 200 km á milli
þeirra. Nú skal ég tilfæra stuttan kafla úr bók hans, þar sem
hann lýsir því, er hann tók sér fyrir hendur að reikna út 6 klst