Náttúrufræðingurinn - 1960, Qupperneq 33

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
25
notað lial'a sveppinn sem nautnalyf ýmist hráan eða soðinn. Telur
liann lýsinguna al eituráhrifum sveppaneytenda í Kamtschatka
svipa svo mjög til lýsinga af herserksgangi víkinganna, að ekki sé
vafamál, að um áhrif aí: sömu nautnalyfjum sé að ræða.
Samræmist það vel frásögn Snorra Sturlusonar um Óðinn her-
konung, sem hann telur vera ættaðan austan úr
Asíu, og menn hans, sem kunnu þá list að ganga
berserksgang. Um þá segir svo:
„Hans menn fóru brynjulausir og voru galnir
sem hundar eða vargar, bitu í skjöldu sína,
voru sterkir sem birnir eða griðungar, en hvorki
eldur né járn orkaði á þá, það er kallaður ber-
serksgangur." Vilja nú sumir álíta, að Óðinn hafi
búið yfir þeirri kunnáttu, að framkalla berserks-
gang með neyzlu flugusveppa að hætti Kamt-
schatkabúa og hafi hann flutt þá list með sér
til Norðurlanda. 17)
Skoðun Schubelers þótti sennileg og breiddist
ört út. Sveppurinn var nú annað veilið kallað-
ur berserkjasveppur og kornst það nafn inn í
alþjóðaorðabækur ásamt skýringunni á berserks-
gangi. Berserkjasveppur er því tiltölulega ný orð-
myndun, og mun Stefán Stefánssón, skólameist-
ari, innleiða hana í íslenzkt ritmál með umsögn
sinni um sveppinn í kennslubókinní „Plönturnar“. Hann segir:
„Berserkjasveppur er eitursveppur einn erlendur, sem álitið er
að valdið hali berserksgangi á mönnum." 16)
Enda þótt kenningin um notkun sveppsins, til þess að frarn-
kalla berserksgang næði lljótt mikilli útbreiðslu, var hún þó gagn-
rýnd al mörgum. Veigamesta gagnrýnin er rit Fredriks Grön, Ber-
serksgangens Vesen og Ársaksforhold. 4) í því riti reynir Grön að
hrekja kenningu Schubelers og færa rök fyrir því, að berserksgang-
ur hafi aðeins verið sjálfsefjun. Getur liann allmargra rannsókna á
sveppaeitrunum og telur þær sýna, að álnif þess svipi ekki til þeirra
lýsinga, sem fornsögur okkar gefa af berserksgangi. Telur hann
þá, sem orðið haía lyrir sveppaeitrun, ekki haga sér eins og ber-
seiki, heldur fái Jjeir krampa, uppköst og svima og verði svo sljóvir
og lalli í dá.
O
3. mynd. Berserkur.
Taflmaður frá Suð-
ureyjum, um 1100.