Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 40

30
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
gangagarðar eins og á flatlendinn. Það fer ekki milli mála, að hér
er um forn sjávarmörk að ræða. Sjór hefur á löngu skeiði staðið
hér 30—40 m yfir núverandi sjávamiáli og þá smám saman étið sig
eins og sög inn í landið og þannig myndað hinn slétta flöt á Bú-
landsnesinu. Þessi strandeyðing í hörðu blágrýti er miklu stór-
kostlegri en svo, að hún hefði getað orðið á þeim stutta tíma, sem
sjór stóð hér hátt eftir síðustu ísöld. Hins vegar virðist sennilegt,
að sjór hafi þó á þeim tíma náð upp að mótum flatarins og mynd-
að nokkra hamra þar, einkum að sunnanverðu, milli bæjanna Háls
og Búlandsness. En í heild er bæði flöturinn og mót hans við
hlíðar miklu eldri, enda verður að telja, að hér sé um hluta þess
strandflatar að ræða, sem rekja má víða kringum landið. Á Mið-
norðurlandi hef ég rakið hann nánar og komizt að þeirri niður-
stöðu, að hraun við utanverðan Skagafjörð, sem hafa öfuga segul-
stefnu, séu yngri en strandflötuiinn (2). Hann var þess vegna full-
gerður snemma á pleistosen (ísaldatímanum).
Öruggt verð ég að telja, eins og áður er sagt, að jöklar Wúrm-
ísaldarinnar hafi ekki náð út á hið étna láglendi á Búlandsnesi,
og sama á við um strandræmuna út með Berufirði að norðan, sem
einnig er hluti hins forna strandflatar. Við þetta má svo bæta tals-
verðu iandi, sem nú er undir sjó, eða alltaf út að 50 m dýptarlín-
unni, 2. mynd. Hitt er svo annað mál, hvort þessar niðurstöður
eigi einnig við um fyrri ísaldirnar. Um það er að svo komnu ekki
hægt að dæma og verður það að liggja milli liluta.
Þótt þessar atliuganir nái til lítils svæðis má þó styðjast við þær
til þess að gera sér hugmyndir um fleiri íslaus svæði á Austfjörð-
um. Virðist mega reikna með því, að jöklar síðustu ísaldar hafi
yfirleitt náð rétt út í fjarðarmynnin og verið þar þunnir. Það þýðir,
að múlarnir milli fjarðanna liafa verið auðir utan til og þá sér-
staklega suðurlilíðar þeirra. í norðurhlíðum hafa verið fannir og
smájöklar, enda ber þar víða á fornum jökulbotnum. I þessum
auðu suðurhlíðum, svo og á auðu láglendi fram af múlunum, hef-
ur gróður og lágdýralíf getað þróazt, í góðu samræmi við niður-
stöður dýra- og grasafræðinga. Ljóst er, að á Austfjörðum eru góð
skilyrði til ýmissra ísaldarrannsókna, þar sem annars vegar mætti
afmarka íslaus svæði með jarðfræðilegum rannsóknum og hins
vegar bera saman gróður og dýralíf á hinum íslausu svæðum og
þeini sem jöklar gengu yfir.