Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 53

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
43
leyti vissar tegundir steingervinga, og má samkvæmt Jrví flokka kúl-
urnar í fernt. Nær sú flokkun bæði til kúlnanna í Núpum og í
Skammadalskömbum.
1. flokkur. Smáger basaltmöl, mismunandi gjallkennd, mjög
blandin fínum leir. Helztu steingervingar: Tellina obliqua, Venus
gallina ogSpisula solida; enn fremur Acteon noae (tvö eintök),
en hvorki liann né Tellina obliqua hafa fundizt í annarri gerð
kúlna en þessari. Kúlur af þessum flokki, sem ég tel elztan, hafa
ekki fundizt í Núpum.
2. flokkur. Leirborinn sandsteinn, svipaður að grófleika fjöru-
sandinum hér við suðurströndina. Helztu steingervingar: Cyprina
islandica, sem finnst raunar einnig í 1. og 3. flokki, en er algengust
í þessum; enn fremur Macoma calcarea og Mytilus edulis. í þess-
um flokki er mjög h'tið af Spisula solida, og Venus gallina finnst
Jrar ekki.
3. flokkur. Nokkru fínkornóttari og leirbornari en 2. flokkur.
Helztu steingervingar: Macoma calcarea og Mytilus edulis. Aðrar
tegundir finnast þar ekki sem samlokur (þ. e. í lífsstellingum), en
að vísu lítið eitt af Cyprina islandica og þá aðeins stakar skeljar
eða brot.
4. flokkur. Dökkur sandsteinn, sem slær á grænleitum blæ í
nýhöggnu brotsári, stundum blandað máðum völum úr mjög dökku
basalti. Þetta set er aldrei lagskipt, en lagskiptingar gætir oft í
hinum flokkunum. Af þessari gerð eru allra stærstu kúlurnar, allt
að 100 cm í þvermál. Þessar kúlur eru yfirleitt steingervingalausar,
en þó hefur komið fyrir, að ég Iiafi fundið í þeim staka skel eða
brot af Mytilus edulis og brot úr Cyprina islandica. Þennan flokk
tel ég yngstan, og eru allir flokkamir hér að framan taldir í ald-
ursröð, eftir því sem ég fæ næst kornizt.
Kúlurnar í 1. flokki ætla ég, að séu brotnar úr elzta og þar með
neðsta lagi sjávarsetsins. Skeljarnar í þeim mega yfirleitt kallast
hlýsævistegundir og gefa í skyn, að sjór hafi verið nokkru hlýrri
hér við land, meðan þær lifðu, en hann er nú.
Á hinn bóginn tel ég, að nokkuð hafi verið farið að kólna á
myndunarskeiði setsins í 3. flokki — og jafnframt hafi sjór þá verið
orðinn grynnri, því að bæði eru tegundir þessa flokks fáar og al-
gengastar nú á minna en 50 m dýpi.
Blaðför, sem fundizt hafa í 3. og 4. flokki, benda til þess, að