Náttúrufræðingurinn - 2008, Blaðsíða 31

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
2. mynd. Fullorðin teista sem bitin var af mink í hreiðurholu við Kirkjuból. Sjá dæmi-
gerðan áverka á hnakka. - An adult Black Guillemot bitten by mink in nesting-burrow at
Kirkjuból. Notice the characteristic lesion in the nape of the neck.
Ljósm./photo: Jón Hallur Jóhannsson.
Minkastofninn virðist vera allstöð-
ugur á svæðinu og núverandi veiði-
álag og umfang veiða ekki líklegt til
að hafa umtalsverð áhrif á stofninn
önnur en stað- og tímabundin.
Aðferðir
Safnað var gögnum um fjölda varp-
hola í notkun hverju sinni, varptil-
raunir, stærð urptar (þ.e. fjölda
eggja í hreiðri), fjölda klakinna
unga og fjölda unga sem komst á
sjó. Auk þessa var safnað gögnum
um afrán minks. Varpholur í notk-
un voru merktar með því að líma
númeraða málmplötu á stein við
holuop eða hæl sem rekinn var í
grassvörð þar sem svo háttaði til.
Staðsetningu holu, þ.e. fjarlægð og
stefnu frá næstu holu eða öðru
kennileiti, og gerð hertnar var lýst í
hreiðurbók með auðkennisnúmeri.
Við hverja könnun var farið yfir
vörpin eftir númerum jafnframt því
sem nýrra hola var leitað. Þekktum
varpholum fjölgaði á vöktunartíma-
bilinu um 33% að meðaltali fyrir öll
vörpin þar sem áður óþekktar holur
voru teknar í notkun eða urðu til en
einnig ónýttust holur tímabundið
eða með öllu.
Þeir mælikvarðar sem hér eru
notaðir til þess að mæla varpaf-
komu teistu eru þessir: a) fjöldi
eggja í holu sem orpið var í (stærð
urptar), b) fjöldi unga sem klaktist í
holu sem orpið var í (klakárangur)
og c) fjöldi unga sem komst á sjó
miðað við fjölda orpinna eggja
(varpárangur). Þessir mælikvarðar
eru háðar breytur (e. dependent
variables) og skýribreyturnar (e.
independent variables) eru ár (tími),
varp (staður) og hvort minkur heim-
sótti varpið eða ekki.
Skýribreyturnar vörp, ár og heim-
sóknir minka eru ekki óháðar hver
annarri. Þannig eru heimsóknir
minka tíðari sum ár en önnur og
ákveðin vörp verða helst fyrir barð-
inu á minknum. Með fjölþátta að-
hvarfsgreiningu er hægt að skoða
áhrif þáttanna saman og meta vægi
þeirra. Skýribreytunum er þá fyrst
haldið öllum inni en þær síðan
teknar út sem bæta engu við skýri-
getu líkansins.
Vöktunin fór þannig fram: (i) Um
miðjan maí, fyrir varptíma, voru
teistur taldar við varpstað þar sem
þær safnast saman kvölds og
morgna.9 Þetta var gert til að kanna
gildi fuglatalninga til að meta stærð
varpstofns og eins til að staðfesta
hvort varpfuglar væru fyrir hendi
ef ekkert yrði úr varpi, eins og kom
fyrir. (ii) Um miðjan júní var leitað
hreiðra, skráð hvort þekktar
(númeraðar) holur væru í notkun,
egg talin og nýjar holur í notkun
merktar og skráðar. Þar sem eitt
egg var í hreiðri var komið aftur
nokkrum dögum síðar til að ganga
úr skugga um endanlegan eggja-
fjölda en teistur verpa oftast tveim
eggjum með um þriggja daga milli-
bili.9 (iii) Undir lok júlí voru ungar
taldir og allir sem náðust og voru
eldri en u.þ.b. 10 daga merktir,
vegnir og mældir, sem og fullorðnir
fuglar sem náðust á hreiðrum, alls
1688 fuglar.1 Um leið og ungar voru
merktir var leitað á þeim að lunda-
lús (Ixodes uriae). (iv) Fyrri hluta
ágúst var kannað hvort ungar hefðu
náð að yfirgefa holur. Ef afráns varð
vart var kannað hvers eðlis og
hversu yfirgripsmikið það var.
Skráð voru öll merki sem fundust
um minka í teistuvörpunum, svo
sem greni/bæli, minkaskítur, dauð-
ir minkbitnir (hnakkabitnir) teistu-
ungar í varpholum eða öðrum hol-
um og stöku sinnum fullorðnir
fuglar (2. mynd); ennfremur ef egg
höfðu verið flutt, t.d. teistuegg í
aðra holu en hreiðurholu eða æðar-
egg í teistuholu. Þá var hugað að
minkaslóðum í fjörum og við læki
og stundum sáust dýrin sjálf (3.
mynd). Upplýsinga var aflað hjá
minkaveiðimönnum og öðrum
kunnugum um hvort minkur hefði
sést eða verið veiddur á viðkom-
andi svæði eða í nágrenni þess.
31