Náttúrufræðingurinn - 1996, Qupperneq 24

Samband sels og þorsks
Kanadíska sjávarútvegsráðuneytið hefur
síðan 1994 styrkt selveiðar með kaupum á
selkjöti. Snemma á öldinni voru árlega
felldir 250.000 selir við Nýfundnaland.
Eftir lok síðari heimsstyrjaldar komst árs-
veiðin upp í 300.000 dýr. Mest var veitt af
vöðusel. Bæði er hann algengasta tegund-
in á þessum slóðum og svo voru hvítir
feldir af ungum kópum eftisóttir. Þar kom
að selastofnarnir minnkuðu og stjórnvöld
settu árið 1983 kvóta á vöðusel, 186.000
dýr á ári. Jafnframt beittu umhverfis-
verndarsamtök sér gegn þessum veiðum af
mannúðarástæðum og þær snarminnkuðu,
Árið 1993 voru aðeins veiddir 27.000
vöðuselir við Nýfundnaland enda fékkst
sáralítið fyrir skinnin.
Þegar þorskveiðin brást við Nýfundna-
land misstu 30 þúsundir vinnuna. Háværar
raddir kröfðust þess að sel yrði fækkað.
Að öðrum kosti æti hann ótæpilega af
þeim fáu þorskum sem eftir væru. „Enginn
kennir selnum um hrun fiskistofnanna,“
segir talsmaður landssambands kanadískra
selveiðimanna. „Orsökin var ofveiði. En
selir éta fisk og þorskurinn nær sér ekki á
strik nema þeim sé fækkað.“
Ráðamenn létu undan þrýstingnum og
hafa sem fyrr segir fjármagnað selveiðar
til verndar þorskinum um tveggja ára
skeið. Á síðustu vorvertíð veiddust 61.000
vöðuselir. Samt voru bátar selfangara
lengi bundnir við bryggju vegna ógæfta.
Að mati sérfræðinga sjávarútvegsráðu-
neytis Kanada á Nýfundnalandi fjölgaði
vöðusel á norðvestanverðu Atlantshafi úr
tveimur milljónum 1980 í 4,8 milljón dýr
1994. Þeir telja að stofninn muni með
sama framhaldi vaxa um 5% á ári.
Þótt aðeins þrír til fimm hundraðshlutar
af fæðu selanna séu þorskur, en þar er
stuðst við greiningu á innihaldi í maga
veiddra dýra, átu vöðuselir á miðunum við
Nýfundnaland samkvæmt framangreind-
um forsendum 142.000 lestir af þorski árið
1994, sem er svipað og þorskkvótinn var
áður en veiðum var hætt. Við bætist að
selirnir taka smærri fisk en heimilt er að
veiða svo þetta verða fleiri þorskar en í
sömu þyngd af afla. Af þessu dregur sjáv-
arútvegsráðuneyti Kanada (Department of
Fisheríes and Oceans) aðeins eina álykt-
/' ' —------------------------------. :
Fréttir
\ , y
un, sem lesa má á heimasíðu þess á inter-
netinu: „Vöðuselurinn á sinn þátt í því að
fiskistofnarnir geta ekki náð sér.“
Ekki fallast allir sjólíffræðingar á þessa
röksemdafærslu. í fyrsta lagi vefengja þeir
mat ráðuneytisins á stofnstærð selanna og
því hve mikið þeir éti af þorski. Menn
efast líka um fimm prósenta ársvöxt
stofnsins. Því er þvert á móti haldið fram
að hann sé að ná hámarksstærð. Því til
staðfestu er bent á að dýrin séu mögur og
eignist fáa kópa.
Tölurnar um hlutfall þorsks í æti selanna
styðjast við mælingar frá tímanum meðan
þorskur var enn veiddur. Má gera ráð fyrir
að með minnkandi þorskstofni hafi selirnir
snúið sér í auknum mæli að annarri fæðu.
Þyngst vegur samt að selirnir eru aðeins
einn hlekkur af mörgum í flóknu vistkerfi
sjávar og hversu mikið sem þeir éta af
þorski er þörf verulegra rannsókna áður en
hægt verður að leiða gild rök að því hvert
sé sambandið milli selveiða og stærðar
þorskstofna. Ekki verður séð að ráðuneyt-
ismenn í Kanada hafi látið vinna slíkar
rannsóknir.
Það gerðu suður-afrísk yfirvöld hins
vegar árið 1991. Þá voru uppi áform urn að
fækka loðsel úti fyrir strönd Namibíu til að
ná upp stofnum þorskfiska sem þar eru
veiddir. Kallaðir voru til sérfræðingar víða
að sem reyndu út frá vistfræðilíkönum að
meta sambandið milli sels og afla. í ljós
kom að selirnir éta ýmsa þorskfiska, bæði
nytjafiskana og tegundir sem á þeim Iifa.
Vísindamennirnir töldu líklegt að með því
að halda stofnum óþurftarfiska í skefjum
gerðu selirnir meira gagn en sem næmi
þeim usla er þeir ynnu í nytjastofnunum.
Ákveðið var að láta loðselinn í friði.
Verið getur að svipað eigi við um selina
við Nýfundnaland (og víðar í Norður-
Atlantshafi). Smokkur eða smokkfiskur
lifir á ungþorski og selir éta srnokk. Eftir
er að vita hvort selurinn stuðlar meir að
viðgangi þorsksins lifandi eða dauður.
New Scientist, 2021, 16.3.1996.
Örnólfur Thorlacius tók saman.
22