Náttúrufræðingurinn - 1964, Síða 47

NÁTTÚRU FRÆÐINGU RI N N
98
bönd eða langar keðjur al' 20—22 tegundum sameinda eða öllu held-
ur fjöleinda, sem við köllum amínósýrur. Sum eggjahvítuefni eru
gerð af mörg hundruð keðjum af amínósýrum, og í hverri keðju
á hver hlekkur sinn ákveðna stað, sem ekki má breyta. Það má í
rauninni líkja amínósýrum við stafróf með 20 bókstöfum og að
auki tveirn, sem eru álíka Jítið notaðir og q og w í íslenzku, og þær
eru réttnefndar stafróf lífsins. Eggjahvítuefnin eru þá líkt og löng
setning í skrifuðu máli, eða kvæði eða jafnvel saga. Hver og einn
getur gert sér í hugarlund, lne óendanlega rnargar tegundir eggja-
hvítuefna er hægt að setja sanran úr amínósýrunum tuttugu, alveg
eins og engin takmörk eru fyrir því, hve mörg orð og setningar og
bækur allra tungumála má skrifa með einu stafrófi.
Stafróf lífsins er ekki nóg til að skapa lífið, alveg eins og óskipu-
lagt stafrófið í kassa prentaranna gerir enga bók. Það eru hin svo-
nefndu kon,1) eða þær örsmáu agnir, sem bera erfðir rnilli ættlið-
anna, sem ákveða gerð eggjahvítuefnanna og raða amínósýrunum
svo niður, að þær verða lifandi. Konin eru gerð af löngum keðj-
um sameinda úr svokölluðum kirnisýrum, aðallega deoxýríbónúk-
leinsýrum, sem við skulum kalla DNA til styttingar og hægðar-
auka. Þessar kirnisýrur eru gerðar úr fjórum tegundum af kirni-
samböndum, sem mynda langar keðjur. Hver hlekkur í slíkri keðju
er eins konar stofn með fjórurn hliðargreinum eða lútum. Þessir
lútar í DNA sameindinni eru efnin adenín, gúanín, cýtosín og
thýmín, sem oftast eru nefnd sem stafirnir A. G, C og T. Það er
röð og samspil þessara lúta, sem ákveður gerð og samsetningu eggja-
hvítuefnanna, svo að í rauninni má kalla þá stuðla erfðanna eða
lykla þess dulmáls, sem ákveður hvað skrifa skal með stafrófi lífs-
ins, amínósýrunum tuttugu. Það er röð stuðlanna, sem ákveður
allt, sem erfist frá ættlið til ættliðar, og hún ákveður líka framtíð
ættarinnar og ókomin örlög tegundarinnar sjálfrar. Það er líka
DNA, sem þróun og allar breytingar lífsins byggjast á, af því að
jafnvel smábreytingar á röð stuðlanna í einum hlekk geta valdið
jrví, að nýr flokkur einstaklinga fái betri aðstæður í lífsbaráttunni
en aðrir, en slíkar breytingar geta líka orðið til þess, að tegundin
deyi út og hverfi.
1) Öðru nafni gen. (Ritstj).