Náttúrufræðingurinn - 1950, Blaðsíða 13

HITAFARSBREYTINGAR Á ÍSLANDI
4. l.egg saman vik frá méðallagi í hverjum mánuði og yi'ir öll árin,
sem fyrir hendi eru. Frá 1901 er lagt saman niður eftir til síðasta
árs. Við 1930 á summa þessi vitanlega að vera núll, en út af því getur
þó brugðið ofurlítið, af því að meðallagshiti og vik er reiknað með
einum desimal. En betur ler á því að jafna þennan mismun með því
að bæta ± 0.1 við sumnnina með hæfilegu millibili.
Ef meðallagshiti væri liinn sami fyrir 1900 og hann reynist 1901—
1930, ætti summa frávikanna einnig að verða núll frá fyrsta athug-
unarári og fram til 1900. Þetta er þó alls ósennilegt, Jrar sem um
misjafnlega mörg ár er að ræða. En til Jress að fá enn sem fyrr saman-
burð við meðallagshita 1901 — 1930 má selja summuna núll við ár
1900 og leggja síðan vikin saman aftur á bak með öfugum formerkj-
um. Einnig má reikna sunnnu lrá byrjunarári til 1900, setja hana
framan við byrjunarárið og leggja síðan saman á venjulegan hátt til
1900. Ef summan er jákvæð við byrjunarár, hefur hiti farið minnk-
andi til aldamóta, sé hún neikvæð, hefur farið ldýnandi til alda-
mótanna.
Buys Ballot kallaði summur þessar overmaat. Við geturn kallað
Jrær yfirmálstölur.
5. Kosturinn við yfirmálstölurnar er sá, að af þeim má á auðveldan
hátt reikna keðjubundin meðalvik l’yrir hvaða árabil, sem óskað er.
En keðjubundin meðaltöl verða bezt skýrð með Jrví, að meðallags-
hiti fyrir ákveðið árabil er færður fram um eitt ár í einu. Ef árabilið
er 10 ár, reiknast t. d. frá 1901-1910, næst 1902-1911, þá 1903-1912
o. s. frv. Með þessu móti liverfa að mestu áhrif einstakra ára, en stöð-
ug breyting kemur í ljós, ef hún er fyrir hendi.
Alþjóðaráðstefna veðurfræðinga samþykkti árið 1935, að veður-
farssveiflur skyldu nriðaðar við 30 ára meðaltöl. Hér að framan var
borinn saman meðallagshiti á 30 ára skeiðum, sem ekki grípa hvert
yfir annað. Hér fara á eftir línurit er sýna keðjubundinn 30-ára með-
allagshita loftsins á 5 elztu athugunarstöðunum og hvernig hann hef-
ur sveiflazt.
Sveiflur meðallagshita ársins
Línuritið sýnir sveiflur, sem orðið hafa í árshita Stykkishólms
(1846—1948), Reykjavíkur (1871 — 1948), Vestmannaeyja (1878—
1943), Teigarhorns (1874—1943) og Grímseyjar (1874—1943), þegar
reiknað er eftir keðjubundnum 30-ára tímabilum. Neðst er sjávar-
hiti í Papey .reiknaður á sama lrátt (1874—1943). Þverstrikin, sem