Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 21

HAFSTRAUMAR VIÐ NORÐURLAND
67
við Norðvesturland. Ein-
mitt á því svæði beygir
meginhluti Irminger-
straumsins til vesturs, en
aðeins lítill hluti lians
fylgir ströndinni austur
á bóginn.
Vindstraumar geta
flutt sjó langa vegu, ef
vindur blæs stöðugt úr
sömu átt. Þar sem þeir
breyta eðlisþyngdardreif-
ingunni, getur vindur-
inn verið óbein orsök
meginstrauma. Snúning-
ur jarðar hefur áhi'if á
stefnur bæði megin-
strauma og vindstrauma
og leitast við að snúa
þeim til hægri á norður-
hveli jarðar.
Fallstraumar, þ. e.
straumar þeir, sem flóðbylgjan veldur, og straumar, sem orsakast af
djúpbylgjum, skipta reglulega um stefnu, renna fyrst í eina átt og
því næst gagnstæða eða renna í hring. Þótt fallstraumarnir geti náð
miklum hraða, hafa þeir ekki beina þýðingu fyrir hringrás sjávarins.
Lóðréttar hreyfingar. Á svæðum, þar sem staðvindar blása af landi
eða straumar renna í gagnstæðar áttir, verða til uppbótarstraumar
(kompensations-straumar) upp á við til endurnýjunar á þeim sjó,
sem flutzt hefur á brott. Þar sem uppstreymi nær til yfirborðslag-
anna og endurnýjar þau með næringarefnum, svo sem fosfati og
nítrati, sem nauðsynleg eru fyrir gróður plöntusvifsins, er dýra- og
plöntulífið sérlega auðugt.
Auk hinna láréttu strauma og uppstreymis á einstökum svæðum,
fer mikil blöndun fram við umrósn (turbulence). Á þennan hátt
endurnýjast yfirborðslögin af næringarefnum á sama hátt og við
uppstreymi og hiti og selta berst milli sjávarlaganna. Slíkar hræring-
ar skapast af 1) bylgjuhreyfingu við yfirborð, 2) kólnun eða uppguf-
un við yfirborð, 3) straumum, sem l'ara ylir ójafnan botn, og fer þá
1. mynd. Hafstraumar i Noregshafi (Úr Helland-
Hansen og Nansen).