Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 45

SMÁGREINAR
91
magni vorgotsins. Hermann Einarsson annaðist athuganirnar í Faxaflóa. Þá var gerð
víðtæk rannsókn á hita- og seltuskilyrðum fyrir sunnan land og víðs vegar fiskað eftir
svifseiðum síldarinnar til þess að kanna legu hrygningarstöðva vorgotssíldarinnar voiið
1951, einkum til samanburðar við athuganir fyrri ára. Rannsóknirnar fyrir sunnan land
annaðist Unnsteinn Stefánsson.
H. E.
Hagastör (Carex pulicaris L.) á Vestfjörðum
í Náttúrufræðingnum, 4. h., 20. árg., er getið um nýjan stararfund á Austfjörðum.
Er það Ingólfur Davíðsson magister, sem finnur í fyrsta skipti hér á landi (að því er
kunnugt var) störina C. pulicaris í Nípu x Norðfirði. Þetta var sumaiið 1949. Sumarið
eftir fann hann hana í Mjóafirði eystra. En nú hefur komið upp úr dúrnum, að .störin
vex einnig á Vestfjörðum.
Fyrir nokkru var ég að blaða í grasasafni Guðna Guðjónssonar magisters, en það safn
er nú í eigu Náttúrugripasafnsins, sem eignaðist það að honum látnum. Rakst ég þá á
örfá eintök af fyrrnefndri stör. Sýndi meðfylgjandi nafnmiði, að Guðni hafði safnað
henni í Kaldbaksvík á Ströndum sumarið 1948. Stærsta eintakið er 13 cm hátt; og að
öðru leyti er tegundin x engu fiábrugðin þeirii austfirzku. Nú eru Vestfirðir og Aust-
firðir taldir elztu hlutar landsins, jarðfræðilega séð, og er því fundur þessi mjög at-
hyglisverður.
Ingimar Óskarsson.
Töfragrös (Dactylorchis Fuchsii) á íslandi
Samanborið við önnur lönd jafn stór á syðri breiddarstigum er jurtaríki íslands fá-
skrúðugt og sérlega snault að litfögrum blómum. Algengustu jurtirnar eru mosar, grös
og hálfgrös, sem eru sölnuð meira en hálft árið, en hér og livar lýsa nokkur skarplituð
blóm, oftast gul eða hvítleit, upp litsnauða mela, börð eða valllendi. Þótt brönugrasa-
ættin sé rík að hinum litauðugustu og formfegurstu blómuni x löndunum austan hafs
og vestan, skera hinar íslenzku tegundir ættarinnar sig lítið úr öðrum íslenzkum jurtum
hvað litfegurð snertir, og að auki vaxa þær víðast svo strjált, að blóm þeirra hverfa
nærri því í hið gulgræna lithaf. Flestar tegundanna bera líka aðeins gulleit eða hvít og
óásjáleg blóm, svo að segja má, að brönugrösin ein bcri Ixlóm, sem skera sig úr fjöldan-
um hvað litinn snertir.
í íslenzkum flórum hefur lengi verið talið, að tvær tegundir brönugrasa vaxi hér á
landi, hin eiginlegu brönugrös, sem nefnd hafa verið á latínu Orchis maculata L., en
réttara mun vera að telja til ættkvíslárinnar Dactylorchis; sem og hin svonefndu ásta-
grös, sem hlotið liafa ýmis latnesk nöfn í íslenzkum flórum og erlendum ritum um
jurtariki landsins. Nú hefur tekizt að leiða rök að því, að báðar þessax jurtir eru raun-
verulega aðeins tvær deiltcgundir af sömu tegund, sem á latínu nefnist Daclylorchis
maculata (L.) Vermln. Hin eiginlcgu brönugrös tilheyra deiltegundinni ssp. elodes
(Gris.) Vermln., sem er algeng í köldum löndum báðum megin Atlantshafsins, en ásta-
grösin eru staðbundin deiltegund, sem hvergi vex utan íslands. Sú deiltegund hefur
hlotið hið latneska heiti ssp. islandica Löve & Löve.