Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 43

Jón Jónsson:
Kísílþörunéar í Seltíamarmónum
Grein sú, sem hér ier á eftir, er að mestu leyti útdráttur úr stærri
ritgerð, Niváförándringar pá Island, sem nú er búin til prentunar
og kemur út í Geografiska Annaler í Stokkhólmi. Ritgerð sú fjallar
um árangur af rannsóknum á breytingum á afstöðu láðs og lagar við
strendur íslands.
Efni þeirrar ritgerðar verður ekki rakið hér. bess skal aðeins
getið, að niðurstaðan af þeint rannsóknum er í stuttu máli, sem
hér segir. I.andsig hefur átt sér stað á undanförnum öldum og á
sér að miklum líkindum stað ennþá. Þetta má telja sannað hvað við-
víkur svæðinu frá Vestra Horni og vestur að Snæfellsnesi, en senni-
legast er, að það nái yfir allt landið.
Landsigið er mjög hægfara og liefur verið byrjað löngu fyrir
landnámsöld. Líklegt er talið, að landsigið nemi a. m. k. 4—5 mm á
ári. Mjög hæpið virðist að setja landsig þetta í samband við jökul-
farg yfirleitt. Fyrir þessu er gerð nánari grein í áðurnefndri ritgerð.
Víða með ströndum íslands má finna jarðveg eða mó, sent sjór
nú gengur yfir um flóð, og jafnvel má finna þar mó, sem einnig
um fjöru liggur neðan við sjávarmál. Það er langt síðan þessu var
veitt eftirtekt og allmikið hefur verið um þennan fjörumó rætt og
ritað. Yfirleitt hefur hann verið talinn sönnun þess, að sjór hafi
gengið á landið, þ. e. að landið liafi sigið, sjór hækkað eða þá það,
að hvort tveggja hafi átt sér stað. Þó hafa verið uppi raddir um, að
fjörumórinn sannaði raunar ekkert í þessu máli, og það var m. a. af
þeim ástæðum, að ég fyrir nokkrum árum tók upp athuganir á þessu
með aðferð, sem mér vitanlega hefur ekki áður verið beitt við rann-
sókn á mó hér á landi. Hins vegar hefur þessi aðferð verið mjög
mikið notuð erlendis við liliðstæðar rannsóknir, og hún verður að
teljast einhver hin öruggasta, sem nú er völ á.
Svo má heita, að alls staðar, þar sem vatn er fyrir hendi, lifi
meira eða minna af svonefndum kísilþörungum (dintomeae). Jurtir