Náttúrufræðingurinn - 1972, Síða 45

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
119
2. mynd. Skýringarmynd um hringrás vatns á jörðinni. Ef öllu vatnsmagni í
jöklum væri dreift jafnt yfir hnöttinn, næði það um 50 m hæð, grunnvatn 120 m,
vatn í ám og stöðuvötnum 1 m, en vatn í andrúmslofti 0,03 m, og í hafi 2680 m.
í texta var greint frá meðaldvalartíma vatns í þessum geymum. (Heimild:
Vannet i Norden nr. 3, 1970).
jökullinn gerir einnig sínar sparnaðaráðstafanir. Skýin, sem hjálpa
til við að auka tekjur jökulsins, skýla honum einnig frá sólskini og
draga úr sólbráð. En jafnvel þegar sólin skín í heiði, á jökullinn aðra
vörn, hið óvenjuháa endurskin, sem verkar eins og spegill. Mikill
hluti sólargeislunar endurkastast því frá jöklinum og nær ekki að
bræða hann. Allt að 70—90 hundraðshlutar sólargeislunar geta end-
urkastazt frá hreinum snjófleti, og helmingur frá ísfleti. Sú staðreynd
er sólbrenndum jöklaförum vel kunn. Hins vegar gleypir jökull í sig
alla langbylgjugeislun frá himni og skýjum og geislar langbylgjum
eins vel út og svartur hlutur. Sú kólnun, sem það veldur, er einkar
áberandi á heiðskírum nóttum.
Eina vörn enn eiga stórir jöklar. Þeir senda oft út frá sér ískalda
fallvinda, sem reka hlýja óvinveitta loftstrauma frá dyrum sínum.
Þótt jöklar hafi mikil áhrif á staðbundið veðurfar, er ljóst, að líf
þeirra mótast af almennu veðurfari í landinu. Vetrarúrkoma ræður
ákomunni, en sumarleysing á hájökli stjórnast að mestu af sólargeisl-
un, en neðar á jöklinum er varmastreymi, sem háð er vindhraða, liita
og rakastigi lofts, álíka mikilvægur þáttur í sumarleysingu. Segja má
því, að afkoma jökulsins sé einkum háð vetrarúrkomu og sumarhita.