Náttúrufræðingurinn - 1974, Qupperneq 42

36
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
eyjarboðaþyrping og e. t. v. tvær aðrar þyrpingar suðvestur af hon-
um.
Spurningin er þá, hvernig skýra má liina flötu toppa hryggj-
anna, en niður á þá er um 30 til 100 m dýpi. Með skírskotun til
Surtseyjargosanna er líklegast, að um sjávarrof sé að ræða. Þar sem
Syrtlingur og Jólnir voru er nú um 20 m dýpi. Ekki er vitað, liversu
djúpt öldurof verkar, en telja má, að það sé um 20—50 m. Trausti
Einarsson (1968) telur, að hryggirnir, sem hér um ræðir, séu sum-
part hlaðnir upp við eldgos, en þó aðallega orðnir til við ris. Mér
virðist ekki vera hægt að tína neitt til, er styðji tilgátuna um ris.
Þvert á móti eru greinileg merki um sig á stórum svæðunt með-
fram hryggjunum, sjá síðar, eins og Trausti bendir reyndar á. Það
er líklegt, að hryggirnir sigi einnig, og skýrist þá vel, hvers vegna
kollar hryggjanna eru á mismunandi dýpi, en jreir geta verið af mis-
munandi aldri og hafa jress vegna sigið mismikið.
Lítum nánar á nærmynd af hæðunum suðvestur af Geirfugla-
drang (5. mynd). Hver liryggur er samkvæmt ofansögðu orðinn til
við eitt eða lleiri sprungugos, enda bendir smásjár- og efnagreining
á botnsýni L 71-17 mjög til sprunguhrauns. Stapinn, aftur á móti,
er að líkindum orðinn til við dyngjugos. Rúmmál hans er t. d. mjög
svipað og rúmmál Langhólshrauns, sem er dyngjuhraun vestast á
Reykjanesskaga (Jón Jónsson 1962). Samlíking neðansjávarhryggj-
anna og stapanna við móbergsliryggi og móbergsstapa á landi liggur
beint við. Lynch botnsýnin gáfu enga ákveðna vísbendingu um
]>að, að hraunskjöldur hafi myndazt á einhverri hæðanna á Reykja-
neshrygg, nema e. t. v. á Eldeyjarhryggnum. Hafi hraun náð að
renna ofan sjávarmáls, er sennilegast, að það hafi orðið sjónum að
bráð. Engin sýni eru tiltæk frá þeim hluta Reykjaneshryggjar, sem
er ofansjávar. Eftir ljósmyndum að dæma, er Eldey byggð úr lag-
skiptu túffi og minnir í útliti mjög á ýmsar Vestmannaeyjar, sem
urðu til fyrir þúsundum ára í ]:>eytigosum líkt og Surtsey.
Líklegast er, að þeir drangar, sker og boðar, sem er að finna á
Reykjaneshrygg, séu leifar eyja, sem hafi náð að myndast í meiri-
háttar gosum. 1 minni gosum, sem verða á hafsbotni, nær ylir-
leitt ekki að myndast nema lítil eyja úr lausum gosefnum, sem
síðan skolast burtu fljótlega eltir að gosi líkur, líkt og Nýey, Jólnir
og Syrtlingur. Myndist hins vegar það stór eyja, að gjóskan nái að
harðna og verða að hörðu túffi áður en allt skolast í burtu, eða