Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 119

Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 119
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 113 nokkurt hraun með vissu til þeirra. Þó rennir mann í grun, að aldursmunur sé verulegur á eldri gosstöðvunum og þeim yngii, og má ráða það af eftirfarandi: Ljóst er, að næstsyðsti gígurinn til- heyrir fyrra gosinu og hefur hraun úr síðara gosinu runnið inn í hann að austan og rnyndað þar dálitla hrauntjörn. í gjallstálinu sunnan í þessum gíg rná (eða mátti) vel greina sprungur, með nokkru misgengi, sem náðu upp í gegnum gjallið, en ekki sáust á yfirborði. Þessar sprungur stefna samsíða sigdalnum, sem áður er nefndur. Ekki sést votta fyrir slíkum sprungum í yngri gígunum. Þetta sýnir, að sprungur hafa náð að brjóta þessa eldri gígi áður en síðara gosið hófst. Einnig sýna gróðurleifar þær, er síðar verður getið, að nokkur tími hefur liðið milli gosa. Svo aftur sé vikið að eldri gosmyndunum má geta þess, að ljóst er að það gos hefur byi jað sem öskugos. Þetta má sjá af um 0.65—0.80 m þykku lagi, senr liggur ofan á áðurnefndu moldarlagi og undir gjallinu (4. mynd). Það lag samanstendur af lítið eitt grænleitunr, frenrur fín- um vikri, og innan unr hann er firnin öll af örfínum hárum úr gleri. Þessi hár eru nefnd Peles-liár og er það nafn komið frá Hawaiieyjum og kennt við eldgyðjuna Pele. Ekki er mér kunnugt unr, að getið sé unr þess konar myndanir nenra á þrenr stöðunr í hérlendum heimildunr. Fyrst er þess getið í lýsingu séra Jóns Stein- grímssonar á Skaftáreldum. Þar segir svo: „14. (júní 1783) var logn, dreif hjer þá miklum sandi yfir allt með enn meiri hárum, en vart var við í fyrra regninu, þann 9., þau voru svartblá og íglittin að lengd og digurð sem selshár —--------; þau urðu ein breiða yfir jörð- ina og þar þau féllu á eyðisanda og vindur komst undir þau, saman- vöfðust þau í aflanga hola ströngla“. Þannig l'arast séra Jóni orð. Af lýsingu lians er ljóst, að þarna var um Peles-hár að ræða. Thor- oddsen (1925) getur þess, að í Öskjugosinu mikla 1875 hafi á Grímsstöðum fallið aska með „eine Menge ineinandergervickelter brauner Glasfáden, die auf dem Wasser schwammen, fast eine Elle lang waren und groben Pherdehaar glichen". Naumast verður á greinilegri lýsingu kosið og alls enginn efi getur verið á því, við livað er átt. Loks kom þetta fyrir í Surtseyjargosinu, aðallega síð- asta fasa þess í ágúst 1967 (Thorarinsson 1967). Svo aftur sé vikið að Óbrinnishólum má geta þess, að nákværn athugun á ljósbroti í glerþráðunum sýndi 1.578, er ákvarðað var í einlitu ljósi (nD 1.578). Samkvæmt Moorhouse (1959) þýðir þetta, að glerið inniheldur um 8
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.