Samvinnan - 01.02.1947, Side 23

KLUKKAN 17,45 daginn fyrir páskana 1940,
barði Carl Hambro hinnm tuttugu og sex
•'ra gamla forsetahamri þjóðabandalagsins í borð-
í síðasta sinn. Fulltrúar þrjátíu og fjögurra
"bja muldruðu eitthvað í barm sinn, sem átti að
'"erkja já og amen. Gamla þjóðabandalagið tók
S;ðustu andköfin og lognaðist út af, en fyrstu lífs-
bljóðin heyrðust í hinum nýfæddu Sameinuðu
Þjóðum. Hvert varð banamein hins gamla banda-
laEs? Líklega trúin á það, að meinsemdir heints-
llls mundu læknast af sjálfu sér á meðan læknir-
11111 fékk sér væran blund. Ekki er ennþá hægt að
,lsaka Sameinuðu þjóðirnar fyrir neina slíka of-
Iru á náttúrulækningum. Á ensku heitir stofnun-
111 UNO — United Nations Organization. — Gár-
llllgarnir hafa stundum breytt þvi í U — NO —
Lnited No —, sameinaðir — nei! í UNO ásaka
'óenn hver aðra um lævíslegar, heimsvaldasinn-
aðar fyrirætlanir, slá hnefanum í borðið, þjóta
llPp úr sætum sínum og skella hurðum. Mest á
ferðinni þar er Rússinn Andrej Gromyko. Grom
tr rússneskt orð og merkir þruma.
*
Gromyko fæddist fyrir þrjátíu og níu árum
Slðan í hvítrússneskum smábæ Hann var ekki
uema níu ára þegar bvltingin braust út en
Próletarískt ætterni, námsgáfur, iðni og ástundun
§erðu hann að sérlega góðu hráefni lil þess að
'mna úr fyrsta flokks marxístiska vöru. Gromyko
Serði Marx að sérgrein sinni og lærði allt eftir og
11111 þann mikla spámann og varð kennari í hag-
Usindum. Á fyrstu árunum eftir byltinguna var
Ullkið upp úr því lagt að skapa nýja mannteg-
Ullcf, „sovétmanninn", sem átti að vera marxist-
íslr
K 3ndstæða hins robespíerrska draums um
''lggðamanninn. „Sovétmaðurinn" var, eins og
hafnið bendir til, stimplaður með „sovét", og allt
Imns hafði aðeins einn tilgang: að vinna
s°vétveldunum blint og möglunarlaust, vel og
hulega. Það er vafasamt, að nokkur Rússi sé ljós-
ilr:i cfæmi um sovétmanninn en einmitt Andrej
Gromyko.
Arið 1938, þegar hann settist í diplómataskól-
1111 i Kreml, vissi hann næsta lítið um veröld-
ina utan landamerkja Sovét og hefur líklega ekki
kært eier um að vita neitt. Sovét var í hans autt-
um iokaáfangi menningarinnar á vegferð mann-
kynsins. Eftir eins árs nám í utanríkisfræðum
Sovétstjórnarinnar var hann sendur til Wasli-
ington og gerður sendisveitarráð. Þá leit hann í
fyrsta sinn lifandi kapítalista á fornaldarstigi.
Hann hafði aldrei fyrr ferðast út fyrir Rússland.
Enska tungu skildi hann alls ekki.
*
Gromyko flutti með konu og barn í villu, sem
var stæling á húsi hans í Moskvu. Bandarikja-
mennirnir forðuðust hann. Litvinov var sendi-
herra, og hann var kunnasti fulltrúi hinna vestur-
lenzkt menntuðu gamalbolsévikka, kátur og rað
inn samkvæmismaður. Sál hans dinglaði ekki í
einni „línu". Gromyko var af öðrum bolsévikka-
a-ttlið og algjör andstæða hinna gömlu lærifeðra.
Hann var nákvæmlega „á línunni", hlustaði
gjörla eftir hverju orði frá Kreml og vék aldrei
hársbreidd út af bókstaf fyrirskipananna þaðan,
duglegiír og viss skrifstofumaður. En var hann
diplómat? Tæplega í vesturlenzkri merkingu. Það
hefur farið illa fyrir ýmsum sovétsendiherrum,
sem hafa óafvitandi smitast af erlendum hugs-
unarhætti. Gromyko hættir ekki á neitt slíkt.
Hann er hinn flekklausi sovétmaður, eins flekk-
laus og nokkur getur verið í þessum ófullkomna
heimi. í ágúst 1943 var Litvinov kvaddur heim.
Gromyko hækkaði í metorðum, tarð sendiherra
og árið eftir málpípa Sovétstjórnarinnar í Dumli-
arton Oaks. Aldursins vegna hefði hann getað
verið sonur •stjórnmálamannanna, sem sátvt á
bekk með honum |rar.
*
Gromyko fékk sér gleraugtt, og þegar hann
stóð í pontunni á fundum UNO, minnti hann
á kennara, sem er í vandræðum með að halda
aga í bekknum. f maíbyrjun 1946 hóf Kreml
’-ann upn úr sendiherrastólnum cg fékk honum
Öryggisráðið að kljást við. Til að byrja með
hélt Gromyko ræður sínar þar á bóklærðri ensku,
en þegar íranmálið var á dagskrá greip hann til
móðurmálsins. Hann er ekki áheyrilegur ræðu-
maður, muldrar í barm sinn og endurtekur
stundum sömu „frasana" tólf sinnum í sömu
ræðunni, án þess að blikna, er dramatískur í
flutningi sfnum með því að vera útstúderað
ódramatiskur. Hann veit, að hann talar fyrir
hönd tvö hundruð miljóna sovétmanna og fyrir
munn nokkura miljóna vandamanna í öðrtim
löndum. Ef Öryggisráðið er sammála um eitt-
hvað, er það sjaldnast af því, að Gromyko hafi
hliðrað til um þumlung. Þegar hann stikaði út
úr fundarsal Öryggisráðsins á miðjum fundi um
íransmálið, sagði sovétvinurinn Sol Bloom, öld-
ungadeildarþingmaður, að hann væri „eins og
hvimpinn strákur". Blaðamennirnir rífa hár sitt
í örvæntingu, þegar Gromyko snýr pokerandlit-
inu að þeim og segir alltaf sömu orðin: „Eg veit
ekkert." Dag nokkurn lét Gromyko fulltrúa sinn
kunngera: „Mr. Gromyko hefur aldrei neitt að
segja við blöðin." „Aldrei?" hrópuðu blaða-
mennirnir og trúðu ekki sínum eigin eyrum.
„Nei, aldrei," endurtók fulltrúinn með ískaldri
ró. Gromyko hefur tilhneigingu til þess ;íð vera
spartanskur í svörum.
Fyrir nokkru heimsótti Gromyko æskustöðvar
sínar. Móðir hans og systir vinna að kornrækt.
Tveir bræður Andrejs, Fjodor og Alexej, féllu
í stríðinu. Andrej spjalirði við kunningjana.
Hann fékk að hevra margt um framferði Þjóð-
verja, er þeir hersátu héraðið, og þegar þeim
sögum lauk, skemmti hann með frásögum frá
sendiherrastarfi sínu. Þennan dag var minna
starfað á samyrkjubúinu í Gorodok en oft áður,
en í staðinn gátu menn skemmt sér konunglega
á kostnað kapítalistanna. Og Gromyko naut þess
í ríkum mæli. Hann var aftur orðinn borgari í
heimi, sem hann þekkti, mitt á meðal almenni-
legra manna — sovétmanna!
,,Hefur mér veitzt sú nruegja að raka lierr-
ann áðurf"
,flei, örið á nefinu er eftir bilslys."
23