Samvinnan - 01.08.1950, Blaðsíða 5

þess að veita hagkvæm lán til þeirra,
sem nýbýli vilja reisa, er langt frá
því að unnt sé að fullnægja eftir-
spurninni að þessu leyti. Til þess
þyrfti að stórauka lánamöguleika
þeirra opinberu sjóða, sem þessa
starfsemi eiga að styrkja. Það er að
verða augljóst, að eftirspurnin eftir
búrekstraraðstöðu verður meiri á
næstu árum en unnt verður að veita,
bæði á þeim stöðum, sem nýbýla-
stjórnin er að láta undirbúa til ný-
býlastofnunar, og eins annars staðar,
þar sem skilyrði eru til nýbýlastofn-
unar úr landi einstakra jarða. Vegna
stóraukinnar dýrtíðar er fjármagns-
þörf lánastofnana landbúnaðarins
enn meiri og sárari en fyrr og hindr-
un þess að allstórfellt landnám geti
hafizt og haldið áfram á næstu árum
enda þótt þessar undirbúningsráðstaf-
anir hafi verið gerðar.
Hvað kostar að stofna svona nýbýli?
Það er ekki hægt að skýra frá með-
altölum um kostnað við byggingar og
ræktun meðalbýlis með því að býli
þau, sem stofnuð hafa verið síðan lög-
in frá 1946 tóku gildi, eru misjafn-
lega langt á veg komin með fram-
kvæmdir sínar. Tilkostnaður allur
hefur líka farið hækkandi ár frá ári.
Nefna má samt dæmi um kostnað á
einu býli. Byrjað er að byggja þar
árið 1947. Búið er að fullrækta 5.0027
ha., og er það land girt með 1178
metra langri girðingu, en að nokkru
leyti áður girt. Lítil framræsla. Byggt
steinsteypt íbúðarhús, 300 m3, á einni
hæð, ennfremur tíu kúa fjós, stein-
steypt, áburðarhús 79 rúmmetrar,
þvaggryfja 31.5 rúmmetrar, votheys-
hlaða 36 m3, heyhlaða er í byggingu.
Heildarkostnaður við íbúðarhúsið
varð kr. 97.890,00, þar af efniskostn-
aður kr. 46.290,00 og vinnukostnaður
51.600,00. Efniskostnaður í penings-
hús, flutningur efnis og fagmanna-
vinna 22 þús. kr., en yfirlit vantar um
heimavinnu við ræktun og penings-
húsabyggingu, sem hlýtur að vera
nokkur liður. Útlagður kostnaður ný-
byggjanda kr. 137.000,00. Á þessu
býli verður bústofninn bæði nautgrip-
ir og sauðfé, en enn vantar nokkuð á
að byggingar peningshúsa séu full-
gerðar. Annað býli, sem lengra er
komið áleiðis og hefur meiri bygg-
ingar, kostar nú rösklega 200 þúsund
krónur. Tvö hundruð þúsund krón-
ur er mikið fé fyrir einstakling, og
fæstir hafa slíkar fúlgur handbærar.
Menn þurfa að eiga aðgang að liag-
kvæmum lánum til þess að geta lagt
í svona framkvæmdir, en slíkt lán
fá nú færri en vilja. Lánsfjárþörfin
er sá hnútur, sem leysa þarf hið bráð-
asta. Ella kemst hið nýja landnám
lítið áleiðis á næstu árum.
En þött 200 þús. krónur sé stór
fúlga á pappírnum, er hún samt ekki
meiri en svo, að hún mun ekki gera
betur en kaupa þokkalega íbúð í
kaupstað. Er þó ærinn munur á þeirri
fjárfestingu og býlastofnuninni, frá
þjóðhagslegu sjónarmiði. íbúðin í
kaupstaðnum er aðeins húsaskjól fyr-
ir fjölskylduna. Fjárfestingin í nýbýl-
inu er meira. Hún er aðstaða til fram-
leiðslu fyrir fjölskylduna, hún er lyk-
illinn að arðbæru starfi og hún stuðl-
ar að nýtingu landsins og aukningu
framleiðslunnar. Er á þessu mikill
munur, sem of lítill gaumur er gef-
inn að af þjóðfélaginu á liðnum árum.
Einstaklingar hafa gert mesta ótakið.
Ekki má skilja það, sem hér hefur
verið sagt svo, að engin nýbýlastofnun
hafi farið fram nema á hinum sam-
felldu ræktunarsvæðum nýbýlastjórn-
arinnar. Það landnám er enn ekki
nema skammt á veg komið. Hins veg-
ar hafa verið stofnuð mörg nýbýli
í landinu síðan lögin frá 1946 tóku
gildi, og hafa hlotið þann stuðning,
sem þar er til ætlast. Að þeim hafa
staðið einstaklingar, og hafa þeir gert
mikið átak í þessu efni. Ætlast er til
þess í lögunum, að nýbýlastjórnin
samþykki stofnun nýbýlanna og sjái
um, að þau hafi viðunandi búrekstr-
arskilyrði. Frá gildistöku laganna hef-
ur nýbýlastjórnin heimilað stofnun
140 nýbýla. Hafa hlutaðeigandi bænd-
ur útvegað landið sjálfir, oftast með
skiptingu úr jörðum feðra sinna eða
fjölskyldna. í árslok 1949 höfðu 90
af þessum 140 býlastofnendum hafið
byggingar. — Höfðu 43 lokið við
byggingar að mestu, en hinir voru
skemmra á veg komnir. Á árunum
1947—’49 var veittur sérstakur rækt-
unarstyrkur til 84 af þessum býlum
að upphæð rösklega 3 millj. króna.
Auk þess hefur allmikill styrkur ver-
ið veittur á þessu ári, en tölur því við-
víkjandi eru ekki fyrir hendi nú.
Þörf mikils átaks.
Hér hefur lauslega verið greint frá
þeim upplýsingum, sem tíðindamaður
Samvinnunnar fékk með því að ræða
við landnámsstjóra. Af þeim er ljóst,
að mikið hefur verið gert, en einnig,
að margt er ógert og langt er í land
að hægt sé að segja, að allir, sem vilja
snúa sér að framleiðslunni í sveitum
landsins, eigi þess kost að brjótast á-
fram til þess. Landið er nægilega
stórt og frjósamt, og þegar eru stór
landsvæði í ýmsum landshlutum, sem
hlotið hafa undirbúning til þess að
unnt sé að hefja þar ræktunarstörf.
Hefur þegar verið séð vel fyrir þeirri
hlið málsins. En það þarf meira en
land. Það þarf húsnæði fyrir menn og
skepnur, girðingar, vélar og annan
búnað. Þessi aðstaða verður ekki sköp-
uð nema völ sé á hagkvæmum lánum.
Það er þarna, sem skórinn kreppir.
Landnámsstarfið þarfnast stórauk-
ins fjármagns. Landbúnaðurinn í
heild þarf stóraukið fjármagn. Ekki
aðeins til nýbýlastofnunar og land-
náms, heldur og til endurbygginga í
sveitum og þeirra stórauknu ræktun-
arframkvæmda, sem bændur landsins
eru nú að framkvæma eða hafa í
hyggju að framkvæma á næstu árum.
Hér er um verulegt átak að ræða eins
og sjá má m. a. af því, að samkvæmt
síðustu skýrslum eru ekki nema
56,3% af öllum íbúðarliúsum í
sveitum landsins, sem teljast fyrsta
flokks húsnæði, en 43,7% eru í 2.
og 3. flokki, og er óhjákvæmileg nauð-
syn að endurbyggja þau hið allra
bráðasta. Hér er mikið ósamræmi í
milli þess, sem gera þarf, og þess fjár-
magns, sem þjóðfélagið hefur ætlað
til uppbyggingar í sveitum. Til þess
að skapa samræmi, þarf breytt við-
horf þjóðfélagsins í heild til land-
búnaðarins. Þessi undirstöðuatvinnu-
grein má ekki vera nein hornreka.
Ástandið í efnahagsmálum lands-
manna í dag sýnir glögglega, hvert
stefnir, ef þjóðin hættir að treysta á
landið, þótt ekki sé nema örfá ár. En
trúin á landið er nú aftur að vakna.
Þeirri vakningu þarf að fylgja eftir
með sköpun aðstöðu til stórfellds
landnáms.
Nokkur von er um, að þessi mál
eigi að mæta vaxandi skilningi valda-
manna og almennings.
5