Samvinnan - 01.08.1950, Blaðsíða 22

Á förnum vegi
SÚ VAR TÍÐIN, að þa3 var gaman að
skoða landabréf af heimsbyggðinni og
láfa sig dreyma um ferðalög til fjarlægra
landa og framandi þjóða. Landafræðin
reyndist þá stundum auðlærðust í dag-
draumum um siglingar um fjarlæg höf við
ókunnar strendur. Eg veit ekki hvort menn
þurrka rykið af landabréfabókinni í bóka-
skápum sínum nú á tímum í slíkum hugleið-
ingum. Líklegra þykir mér, að flestir grípi
atlasinn til þess að glöggva sig á því, hvar
þeir eru staðirnir, sem útvarpsþulirnir stafa
sig fram úr í kvöldfréttunum. Og nú er langt
um liðið síðan gleðilegar fréttir voru bundn-
ar við fjarlæga og ókunna staði. í fylgd með
nöfnum eins og Seoul, Kum-fljót og Taiwan
koma frásagnir af loftárásum, skriðdreka-
orrustum, blóðbaði á vígvelli og hörmung-
um flóttafólks. Sú tíð er löngu liðin, að nú-
tímamaðurinn geti látið sér nægja að þekkja
staði og örnefni síns eigin lands á kortinu.
Þegar kyrrð komst á í Evrópu, eftir fyrra
heimsstríðið, og áður en kreppan færði okk-
ur gjaldeyrisskortinn og höftin, gátu menn
legið yfir landabréfum með rósemi og e. t.
v. ráðgert ferðalög til frægra staða á megin-
landinu án þess að hugsa um stríð. Þetta
var áður en tungan var auðguð með orðinu
„lúxusflakk“ og það var talið nálgast föður-
landssvik að bregða sér út fyrir landsstein-
ana. Þá voru til ferðamannakort, sem sýndu
hvernig hentugast var að komast til Rúss-
lands á vegum Intourist og ferðamenn voru
sagðir velkomnir til þess að kynna sér fram-
kvæmd sósíalismans austur þar. Það var á
þessum árum, sem Island komst á kortið, ef
svo má kalla, í augum margra útlendinga.
Flugvélin var að leggja undir sig vegalengd-
irnar á jarðkúlunni og stytzta flugleiðin milli
Bandaríkjanna og Austurálfu lá um sögueyj-
una í Atlantshafi. Margur maðurinn, austan
hafs og vestan, heyrði þá fyrst getið um
þessa fjarlægu eyju. Lindbergh lenti þá
flugvél sinni á Rykjavíkurhöfn.
Á RIÐ 1932 upphófst hin nýrri notkun
landabréfanna á friðsömum borgara-
heimilum hins vestræna heims. Þá vildu
menn glöggva sig á því, hvar Japanir höfðu
gert innrás sína í lönd Kína. Litlu síðar
rýndu menn í kort af Austurríki og Þýzka-
landi. Hitler var kominn til valda en Dol-
fuss dauður. Arið 1935 bættu menn mjög
við landafræðiþekkingu sína. Menn vissu
þá hvar á kortinu var að finna staði eins og
Addis Ababa, Madowa og Makale. Eftir
1937 má segja, að menn þyrftu nær daglega
að glöggva sig á því, hvar þetta eða hitt
blóðbaðið eða valdaránið fór fram. Hvar var
Seville, Granada og Guernica? Hvar á
Yangtze-fljóti skutu Japanir á amerískt her-
skip? Hvaða leið fóru herskarar Hitlers inn
í Austurríki? Svo voru það smábæirnir í
Súdetalandi í Tékkóslóvakíu og síðan áfang-
arnir í leiftursókn nazista inn í Pólland.
22
Þeir hrópa á frið
Ritstjórnargrein i „The Co-operative
Review“, mdlgagni brezkra samvinnu-
jrœðslusambandsins í Manchester.
AMVINNUMENN styðja ■ Sameinuðu
þjóðirnar af alliug í hinum skjótu að-
gerðum Jreirra gegn innrás Sovét-sendra og
Sovét-vopnaðra liðssveita Norður-Kóreu. —
Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar sérstak-
lega til þess að mæta blygðunarlausum árás-
um sem þessari, og það er hughreysting að
vita, að samtökin stóðu við stefnu sína.
Herskip Breta og Bandaríkjamanna og
annarra þátttökuríkja brugðu skjótt við í
uinboði Sameinuðu þjóðanna, enda þótt að-
gerðir landhers hafi einkum komið í hlut
Bandaríkjamanna. A því leikur enginn vafi,
Poznan, Zoppot og Westerplatte voru á
hvers manns vörum.
NÆST VAR það landafræði Noregs og
Danmerkur, þá leiðir um Holland og
Norður-Frakkland, allt til Dunkerque. Eftir
það strönd Norður-Afríku, staðir eins og
Sidi Barrani og Tobruk. En ekki voru menn
fyrr orðnir kunnugir á þeim slóðum en fletta
varð blaði og leita að nöfnum hinum megin
á hnettinum. Pearl Harbor, Baatan, Hong
Kong og Kuala Lumpor. Hentugast var að
hafa brotið blað í atlasinum við Evrópu,
Afríku og Asíu á þeim tíma. Menn fylgd-
ust með stöðu herjanna í Ukrainu og á
Volgubökkum, og ihuguðu fjarlægðirnar
milli Port Darwin í Astralíu og Nýju Guíneu,
sem var á valdi Japana, leituðu að Saló-
monseyjum, Bougainville og Okinawa.
Frönsku nýlendurnar í Norður-Afríku voru
grandskoðaðar, þá borgir á Sikiley og Suð-
ur-Italíu. Hvar var Remagen, Oderfljót og
Dongo, þar sem Mussolini var skotinn? Eða
Hiroshima og Nagasaki? Nú hin síðustu ár
hefur einkennilegum nöfnum fjarlægra staða
aftur skotið upp í fréttunum. Þar er talað
um borgir í Indó-Kína, í fjallahéruðum
Grikklands, í eyðimörk Palestínu og á landa-
merkjum Búlgaríu og Grikklands. Og nú
þekkir allur heimurinn Seoul og Pusan, Kum
og Naktoug.
ESSI KYNSLÓÐ hefur þurft að vera
betur að sér í landafræðinni en forfeður
hennar. Það hefur blátt áfram verið lífs-
nauðsyn. Það kann að vera auðveldast að
læra landafræðina með því móti að tengja
staðina við fréttir af orrustum, loftárásum,
blóðugum byltingum og öðrum fréttum, sem
setja höfuðsvipmótið á heimsbyggðina um
þessar mundir. En flestir mundu þó vilja
skipta á þeirri menntunaraðstöðu og tið
feðranna, þegar erlend staðanöfn voru sögu-
fræg aðeins og seiddu til sín friðsama
ferðalanga um langa vegu. Menn hugsa með
hryllingi til þess, að fjarlægar þjóðir leiti í
atlasi sínum að stöðum og örnefnum síns
heimalands í sama tilgangi og við rýnum á
kortið til þess að finna Yongdong og Pusan.
En margur nútímamaðurinn er samt stoltur
af „framförunum" í mannheimi síðustu ára-
tugina.
að hersveitir kommúnista í Norður-Kóreu
liófðu undirbúið árás sína af nákvæmni og
gerðu sér vonir um „Blitzkrieg“-sigur og
síðan um undanhald Sameinuðu þjóðanna á
hinu stjórnmálalega sviði. En þeir, sem gerðu
þtssa áætlun, reiknuðu ekki með siðferðileg-
um styrk alþjóðasamtakanna.
AÐEINS kommúnistar mæla ofbeldinu
bót, ásamt samferðafólki sínu, sem
lætur Moskvamenn segja sér fyrir verkum,
og þeir láta sem Jieir trúi því, að svart sé
hvítt, að innrás sé varnarstríð og styrjöld
friður, rétt eftir því, hvernig Moskvastjórnin
óskar að liaga Jjví hverju sinni.
Af Jiessum ástæðum er það raunar ekkert
undrunarefni að heyra talað um „friðar-
lireyfingu", sem runnin er undan rifjum
mesta herveldis og yfirgangssamasta ríkis ver-
aldar, Sovét-Rússlands. Þessari hreyfingu
hefur verið lileypt af stokkunum til þess að
styrkja ofbeldið, sem framið liefur verið
framan við nefið á eftirlitsmönnum Samein-
uðu þjóðanna. Enginn utan vitfirringahælis
trúir því í raun og sannleika, að árás hafi
verið gerð í Kóreu af nokkrum öðrum en
hinum sérlega Jrjálfaða her rússneska lepp
ríkisins Norður-Kóreu.
BREZKI Verkamannaflokkurinn hefur
breytt rétt, er hann hefur hafnað sam-
neyti við hina svokölluðu „brezku friðar-
nefnd“. Samvinnumenn ættu að gera slíkt
ln'ð sama og neita að eiga nokkur samskipti
við stofnun, sem er svo augljóslega runnin
undan rifjum kommúnista og er svo gjör-
sneydd pólitískum heiðarleika, sem raun ber
vilni. Hinar venjulegu aðferðir kommúnista
hafa verið notaðar til þess að breiða sauðar-
ga.ru sakleysisins yfir hreyfingu þessa. Vegna
þess að Svíar voru nægilega frjálslyndir til
Jress að leyfa alþjóðakommúnistahreyfing-
unni og aftaníossum hennar að halda þing
f Stokkhólmi, var ávarp það, sem þeir kalla
„Stokkhólmsávarp" sett á loft, með því að
Jiað nafn er virðulegra heldur en „Moskva-
ávarp". Sænska ríkisstjórnin hefur mótmælt
þessari misnotkun á nafni hinnar sænsku
liöfuðborgar.
Samvinnuhreyfingin hefur ævinlega stefnt
að friði og alþjóðlegu réttlæti. Þess vegna
styður samvinnuhreyfingin Sameinuðu þjóð-
irnar af alhug. En þótt friður sé stefna sam-
vinnumanna, mega þeir ekki leyfa kommún-
istum að nota samtök sín og stofnanir til þess
að auglýsa slíka „friðarhreyfingu", sem er til-
kc.min til þess að þjóna hagsmunum heims-
valdasinnaðs einræðisríkis, sem nær jafnframt
ylii leppríkin í austri, kommúnistaflokkana á
Vesturlöndum og einfeldninga þá, sem láta
þá leiða sig.
Enda þótt þessir friðarpostular séu ekki
fjölmennir, verður þess samt vart, að þeir
reyna að auglýsa áróður sinn með aðstoð
kaupfélaganna. Þeir bera fram tillögur og
ályktanir, og síðan auglýsa þeir það í mál-
gögnum sínum og áróðursritum, ef nokkurt
ki.upfélag er svo léttúðugt að láta ánetjazt
af þessum áróðri. Kaupfélögin ættu að gæta
þess vandlega, að láta ekki nota sig til komm-
únistiskrar auglýsingastarfsemi....