Samvinnan - 01.08.1950, Blaðsíða 28

ÞJÓÐIN, SEM BYGGIR
ÞÚSUND VATNA LANDIÐ
(Framh. a£ bls. 11)
mitt, mun eg byggja aftur, strax og
um hægist.“
Til síðasta manns.
Eg fór aftur til höfuðborgarinnar,
Helsingfors, og hélt áfram að gera
mér far um að kynnast lyndiseinkenn-
um þjóðarinnar. Eg liafði kynnzt
hinni þvermóðskufullu þrjózku Finna,
sem þeir bendu gegn livers konar yfir-
gangi; frelsisþrá þeirra, sem þeir eru
stöðugt reiðubúnir að fórna lífinu
fyrir, iðni þeirra og starfsgleði, sem á
sér hvergi líkan, nema þá ef vera
kynni í Kína; trú þeirra á guð og til-
veruna.
„Hvernig stendur á því,“ spurði eg
embættismann í Helsingfors, „að þið
Finnar gátu gert það, sem Tékkar gátu
ekki gert, enda þótt þeir væru langtum
fjölmennari og stærri en þið?“
„Það eru e. t. v. tvær aðalástæður
fyrir þessu,“ svaraði hann. „Önnur er
sú, að andlegir leiðtogar Tékka sviku
þjóð sína á hættustund og veittu
henni ekki þá andlegu forystu, sem
hún þarfnaðist svo mjög. Andlegir
leiðtogar okkar Finna voru hins veg-
ar hér hjá okkur í Finnlandi og létu
eitt yfir sig og okkur ganga. — Hin
ástæðan er sú, að við vitum, og heim-
urinn veit, að Rússar, með sínar 200
milljónir, geta ráðið niðurlögum okk-
ar, fjögra milljóna þjóðar, hvenær sem
þeir láta til skarar skríða. En við vit-
um líka, og þeir vita, og heimurinn
veit, að hvenær sem Rússar ráðast á
okkur, mun hver og einn einasti
Finni fara fram á vígvöllinn á móti
þeim og berjast til síðasta blóðdropa.
— Við vitum, að Rússar kæra sig ekk-
ert um slíka orrustu eins og nú standa
sakir í heiminum.“
Við verðum alltaf menn.
Hugrekki og höfðingslund eru tvö
af aðallyndiseinkennum Finna. Þeir
hafa lagt sér á minnið orð skáldsins,
Kivi, en hann sagði: „Og enn eitt,
sem sálir ykkar ættu að skynja, er
okkar lokasigur: sá, að við verðum
alltaf menn.“
Það er í þessum anda, að finnska
þjóðin, fámenn eins og hún er, fá-
tæk og stríðandi við ofureflið, horf-
28
ist óhrædd í augu við hinn harðn-
eskjulega andstæðing.
Finnar hafa enga ástæðu til þess að
bera hlýjan hug til Rússa. Samt sem
áður heyrði ég Finna sjaldan hall-
mæla Rússum, en ég heyrði landa
mína hallmæla þeim hér vestur í
Bandaríkjunum dagsdaglega. Hatur
er augsýnilega ekki eitt af þjóðarein-
kennum Finna. Þeir vita sem er, að
hatrið gerir þeim, sem hataður er
ekki nærri eins illt og þeim sjálfum,
sem hatar. Finnar gera sér því far um
að eyða ekki kröftum sínum í hatur,
heldur í raunhæfa andstöðu gegn
hvers konar yfirgangi og óréttlæti.
Þeir eru viðbúnir, en básúna það
ekki út úr hatursfullum rómi. Þeir
vita sem er, að „gufan, sem blæs eim-
pípuna, mun aldrei knýja áfram vél-
ina.“
SVIPIR SAMTÍÐARMANNA
(Framh. af bls. 23
ONRAD ADENAUER er fæddur í Köln
árið 1876, á þeim árum, sem minning-
arnar um Sadowa of Sedan voru enn ungar.
Hann er kominn af góðu borgaralegu fólki.
Hann las lög og settist að í Köln. Árið 1906
hafði hann náð þeim frama að vera meðlim-
ur borgarráðsins og það var hann enn átta
árum seinna, þegar herflutningalestir
streymdu austur yfir Rin og hersveitir keis-
arans áttu skammt eftir ófarið til ósigursins
við Marne. Hann var kjörinn borgarstjóri í
Köln árið 1917. Litlu síðar hlaut hann fyrstu
reynsluna af hernámi, er brezkur her hélt í
gegnum borgina. I sextán ár erfiðaði Aden-
auer við að breyta hinni offjölmennu og
skipulagslitlu iðnaðarborg í þá fyrirmyndar-
borg um ytra útlit og aðstöðu borgaranna,
sem hún var orðin er síðari heimsstyrjöld-
in skall á. Aðferðir hans við þessa endur-
skipulagningu sættu mikilli gagnrýni. Hann
var sakaður um ráðríki og jafnvel einræði,
en hann hélt velli, þrátt fyrir þessa gagnrýni,
enda þótt stjóm hans entist ekki allt nazista-
tímabilið. Adenauer var ekki nazisti og naz-
istar höfðu ýmigust á honum. Árið 1933 ráku
þeir hann frá borgarstjórastarfinu. Árið 1934
settu þeir hann í fangelsi um stundarsakir,
og aftur 10 árum síðar, fyrir grunaða hlut-
deild í samsærinu gegn Hitler. En þegar
Bandaríkjaherinn hélt inn í Köln árið 1945,
var Adenauer þar fyrir og reiðubúinn að
taka til við fyrri störf. Eftir það lá leiðin um
ýmsar ráðstefnur og stjórnmálafundi, til
stjómlagaþingsins í Bonn og kanslaraem-
bættisins haustið 1949.
Á DENAUER stýrir Þýzkalandi á miklu
breytingatímabili. Stjórn hans er í sjálfu
sér ekki merk, nema þá fyrir þá sök, að hún
hefur áhrif á breytingarnar og form þeirra.
Adenauer er sjálfur íhaldssamur, svo íhalds-
samur, að sumir segja hann hafa óbeit á
öllum breytingum. Af þessu stafar sú hætta,
að ýtt sé undir þau öfl, sem vilja koma öllu
aftur í það horf, sem það var í hinu skipu-
lega og undirgefna þjóðfélagi, sem ríkti í
Þýzkalandi á dögum keisarans. Ef ekki verð-
ur stefnubreyting, fer ekki hjá því, að dr.
Adenauer verður að taka á sínar herðar
nokkurn hluta þeirrar ábyrgðar, sem því er
samfara að Þjóðverjum hefur mistekizt að
endurreisa Þýzkaland í innbyrðisbaráttu
fyrir kristilega demókratísku eða sósíalísku
Þýzkalandi.
Umræður í Bretlandi um
samvinnustefnu og
þjóðnýtingu.
Samstarf samvinnumanna og brezka Verka-
mannaflokksins og þjóðnýtingarframkvæmdir
og áform hins síðarnefnda, hafa gefið tilefni
til mikilla umræðna í Bretlandi um sam-
vinnustefnu og sósíalisma, einkanlega eftir
kosningarnar í febrúar sl., er Verkamanna-
flokkurinn tapaði mörgum þingsætum. Hefur
málið verið rætt í borgaralegu blöðunum, í
málgögnum samvinnumanna og á ársþingi
brezku samvinnufélaganna, sem haldið var i
Morecamb nú í sumar. í hinu frjálslynda
blaði „The New Statesman and Nation" var
meðal annars sagt svo um þessi efni nú ný-
lega:
,^iðvörun sú, sem kjósendur veittu (Verka-
mannaflokktium) í februar síðastl., hefur
breytt andrúmsloftinu i flokknum. Flokkur-
inn er að byrja að sjd hitiar raunverulegu
takmarkanir þjóðnýtingar, sem allsherjar-
lœkningar, og hann er að byrja að viður-
kenna, að neytandinn er alveg eins mikil-
VŒgur stjórnmálalega og framleiðandinn. Af
þessutn ástœðum er flokkurinn að komast að
þeirri niðurstöðu, að hugsjónir samvinnu-
manna og starfsaðferðir þeirra hafi eins stóru
hlutverki að gegna i lýðræðissósíaIisliu landi
og stjórnarnefndir þjóðnýttra atvinnugreina
it
Á Morecamb þinginu var til umræðu álits-
gerð um þessi efni, er samvinnunefnd sam-
vinnusamtakanna lagði fram. Er því lýst þar,
að samvinnumenn telji, að skipulag þeirra
hafi sýnt það á liðnum árum, að það sé lýð-
ræðislegt og starfi fyrir fjöldann. Hafi ekki
verið bent á aðra hagkvæmari leið til við-
skipta og framleiðslu í mörgum greinum en
samvinnureksturinn og lýsi samvinnumenn
því andstöðu við ýmsar þjóðnýtingarfyrirætl-
anir, sem teygja sig inn á þau svið, sem sam-
vinnufélögin hafi einkum tekið að sér að
leysa.
Það er til marks urn að forráðamenn
brezkra jafnaðarmanna hlýða með vaxandi
athygli á aðvaranir samvinnumanna, að ný-
lega voru helztu leiðtogar samvinnusamtak-
anna boðaðir á fund með ráðherrum og for-
ingjum jafnaðarmanna til þess að ræða þessi
mál.