Samvinnan - 01.08.1950, Blaðsíða 13

* lok umræðnanna báru Mr. Carson og
Mr. Wilson fram eftirfarandi tillögur:
„Þingið samþykkir að láta i ljós ánægju
sína og þakkir til hins gáfaða mannvinar,
höfundar tímaritsins Samvinnumaðurinn í
Brighton, fyrir hans notadrjúgu leiðbeining-
ar, sem sýna gildi samvinnunnar á einfaldan
en áhrifaríkan hátt. Þingið samþykkir enn-
* fremur að fela Mr. Pare að setja sig í sam-
band við höfundinn og færa honum þessa
samþykkt ásamt ósk um, að hann endur-
prenti tímaritið með þeim breytingum og
viðbótum, sem hann telur nauðsynlegar." —
(Sjá Múller, Hans: ,,Dr. William King“, Year
Book of ínternational Cooperation, 1913, bls.
192).
Af þessari samþykkt hins fyrsta sam-
vinnuþings má að nokkru ráða, hve
mikil áhrif dr. King hefur haft meðal
fyrstu samvinnumannanna, fyrirrenn-
ara Rochdale-vefaranna. Þessir fyrstu
samvinnumenn Englands höfðu lesið
tímarit dr. Kings og gerðu sér ljóst,
hve mikið þeir áttu honum að þakka.
Þeim varð tíðrætt um ritið og höfund-
inn í umræðum sínum á þinginu, og
það má gera ráð fyrir, að þeir hafi tal-
að um hvort tveggja á vinnustöðum og
meðal vina sinna. Þannig hefur tölu-
verður fjöldi manna fengið vitneskju
um dr. King og kenningar hans, enda
þótt tímaritið væri ekki prentað í stóru
upplagi. En hinu má svo heldur ekki
gleyma, að allir leiðandi menn Roch-
dalefélagsins höfðu heyrt um Robert
Owen og starf hans. Sumir þeirra voru
eindregnir Owenistar. Eigi að síður
fóru þeir eftir reglum dr. King, þegar
þeir stofnuðu félag sitt. Þeir stofnuðu
neytendasamvinnufélag, ekki fram-
leiðendasamvinn ufélag.
HELZTU ÆVIATRIÐI
En hvað vita menn meira um dr.
William King og starf hans?
Dr. William King fæddist 17. apríl
árið 1786 í Ipswich á Englandi. Faðir
, hans, John King, var skólastjóri í ung-
lingaskóla borgarinnar. Hlaut Wil-
liam fyrstu skólagöngu sína hjá föður
sínum. Síðar var hann sendur í West-
minster-menntaskólann. Að mennta-
skólanámi loknu fór hann til Oxford,
en var þar skamma stund. Fluttist þá
til Cambridge-háskólans og lauk þar
bæði B.A. og M.A. prófi. Lagði hann
mesta áherzlu á að lesa vísindi, hag-
fræði, heimspeki, sögu og stærðfræði.
Að náminu í Cambridge loknu, inn-
ritaðist William King á St. Bartholo-
mews spítalann, nam læknisfræði og
lauk læknisfræðiprófi árið 1819. Vann
hann síðan á spítalanum þar til árið
1821, að hann giftist og fluttist til
Brighton, en þar starfaði hann síðan
sem læknir um 40 ára skeið.
Dr. King tók töluverðan þátt í fé-
lagsstarfi með Brightonbúum fyrst
eftir að hann fluttist þangað. Hafði
hann áhuga á hvers konar framfara-
málum og léði ýmsum umbótamálum
lið. T. d. var hann einn af kennurum
hinna svo kölluðu „Provident Inslitu-
tions“ og „District Society", sem hvort
tveggja voru eins konar fræðslu- og
framfara-félög í Brighton. Var hann
um stund bæði kennari og fyrirlesari
við „The Mechanics Institute", sem
var eitt þessara félaga og hafði á þess-
um árum náið samstarf við hina óham-
ingjusömu konu, Lady Noel Byion,
sem um þessar mundir beitti sér mikið
fyrir umbótum á högum fjöldans.
Nokkrir nemendur dr. Kings úr
fræðslu- og framfarafélögunum stofn-
uðu eins konar samvinnufélag í Brigti-
ton 12. apríl árið 1827. Félag þetta var
kallað „The Brighton Cooperative
Benevolent Fund“, eða Samvinnugóð-
gerðarsjóður Brighton.
Tilgangur þessa félags var:
„Fyrst að safna með vikuframlögum sjóði
x þeim tilgangi að gefa þeim, sem ættu þess
annars ekki kost, tækifæri til þess að gerast
meðlimir í samvinnubyggðarlögum, með því
að gefa þeim hluta af eða allt fjármagnið, er
safnaðist, eftir því sem ástæður einstakling-
anna leyfðu; og annað, að halda uppi sam-
vinnufræðslu.“ — (T. W. Mercer: Coopera-
tion’s Prophet, bls. 13).
Það er talið víst, að dr. King hafi,
með fyrirlestrum sínum, lagt grund-
völlinn að öðru samvinnufélagi til í
Brighton, kaupfélagi, sem stofnað var
þar í júlí árið 1827, og rekið undir
nafninu „The Cooperative Trading
Association“, eða Samvinnuverzlunar-
félagið.
Áhugi dr. Kings á opinberum mál-
um leiddi til þess, að hann var kjörinn
í borgarstjórn Brighton árið 1837. —
Fimm árum síðar var hann ráðinn
einn aðallæknir við spítalann í Brigh-
ton og gegndi því starfi það sem eftir
var starfsævi sinnar.
ÁHRIF OG ÚTBREIÐSLA
RITSINS
Aðalstarf dr. Kings í þágu sam-
vinnumála hefst, þegar hann hefur út-
gáfu tímarits síns, Samvinnumaður-
inn, 1. maí árið 1828, eða 16 árum
áður en Rochdalefélagið var stofnað.
Ritið gaf hann út á eigin kostnað og
eigin ábyrgð, en eitt heftið mun hann
ekki hafa skrifað sjálfur. Starf hans í
þágu samvinnumála endar líka 28
mánuðum síðar, þegar síðasta hefti
Samvinnumannsins kemur út, 1. ágúst
1830. Það er því fyrst og síðast með
útgáfu rits síns, að dr. King varð sam-
vinnuhugsjóninni að liði.
í Samvinnumanninum lagði dr.
King fræðilegan grundvöll að sam-
vinnustarfseminni, og það var í riti
hans, að samvinnumenn Englands
fundu fyrst á prenti skipulegar rök-
ræður um gildi samvinnunnar, enda
þótt þeir hafi að öllum líkindum
þekkt eitt eða annað form af sam-
vinnustarfi um aldaraðir.
T. W. Mercer heldur því fram í rit-
gerð sinni um dr. King, að hann hafi
ráðizt í að gefa út Samvinnumanninn
í og með til þess að leiðbeina stofnend-
um Brighton-kaupfélagsins frá 1827.
Hvort svo er eða ekki, þá er hitt víst,
að ritið kom fyrstu samvinnumönnum
í Brighton í góðar þarfir. Það fór
reyndar víðar en til þeirra, enda þótt
það væri prentað í smáu upplagi. T. d.
fékk M. Pare, sem áður er getið í sam-
bandi við fyrsta samvinnuþingið í Liv-
erpool 1832, ritið til Birmingham og
stofnaði kaupfélag þar árið 1828. Rit-
ið vakti athygli, hvar sem það fór, og
margir þeir, sem lásu það, reyndu að
stofna kaupfélög í anda kenninga dr.
King. Sem dæmi um áhrif ritsins má
geta þess, að dr. King segir í síðasta
tölublaði þess, 1. ágúst 1830, að til-
gangi útgáfunnar sé náð, af því að
ritið hafi orðið til þess, að fólk hafi
víða stofnað kaupfélög til þess að prófa
gildi kenninga þeirra, sem ritið fjallaði
um. Segir dr. King í þessu sambandi,
að „þrjú hundruð félög hafi verið
stofnuð til þess að prófa þessar kenn-
ingar.“ (The Cooperator).
SKOÐANIR DR. KING
En hverjar voru þá skoðanir dr.
Kings á samvinnumálum? í hverju
voru þær samhljóða, í hverju ósam-
hljóða skoðunum annarra samvinnu-
manna?
Grundvöllur skoðana dr. King og
kenninga hans var „bræðralag og sam-
vinna öllum til hagsældar". Að dómi
13