Samvinnan - 01.11.1950, Blaðsíða 22

Á förnum vegi
LEIKMÖNNUM í öllum landsfjórðungum
virðist það æ augljósara, með hverjum
mánuðinum sem líður, að eitthvað meira
en lítið er bogið við skipan verzlunarmál-
anna hér á landi. Þegar á heildina er litið,
sést, að vöruskortur er mikill og sár. Það
er i sjálfu sér skiljanlegt og skýranlegt: Ut-
flutningsverzlun þjóðarinnar hefur átt við
erfiðleika að stríða. Síldin hefur enn einu
sinni brugðizt og þjóðin hefur þar að auki
átt að stríða við langvarandi stöðvun af-
kastamestu framleiðslutækjanna vegna inn-
byrðis ósamkomulags um skiptingu þeirra
gæða, sem þjóðfélagið í heild aflar. Að
nokkru leyti er því gjaldeyrisskorturinn
sjálfskaparviti og er hollt að minnast þess.
En þótt það sé þannig skiljanlegt eins og
ástatt er í landinu, að hér ríki allsár vöru-
skortur, er hitt nær óskiljanlegt og a. m. k.
algerlega óviðunandi, að alger skortur er
mánuðum saman á fjölmörgum þeim varn-
ingi, sem talinn er til mestu nauðsynja í
hverju menningarþjóðfélagi og í augum leik-
manna réttlætir gjaldeyrisskorturinn ekki
þessa þurrð, því að hún ríkir í landinu á
sama tíma og ýmsar aðrar vörur eru fluttar
inn og á boðstólum í verzlunum, og gjald-
eyri er varið til ýmiss konar annarra þarfa,
svo sem utanlandsferða landsmanna, náms-
og kynnisferðir, þátttöku í ráðstefnum og
fundahöldum og svo framvegis.
Eg vil leyfa mér að halda því fram, að
íslenzka þjóðin hafi ekki efni á að kosta
þátttöku í ráðstefnum, fundahöldum eða
kynnis- og námsferðir, svo að ekki sé talað
um venjuleg skemmtiferðalög innlendra
manna, ef hún hefur ekki efni á því að kaupa
toilet-pappír handa landsmönnum, ekki
manneskjulega sápu til að þvo sér með, ekki
rakvélarblöð fyrir karlmennina, ekki nauð-
synlegustu snyrtivörur fyrir kvenþjóðina,
ekki nauðsynlegasta fatnað á ungbörn né
nauðsynjar sængurkvenna o. s. frv. Þessi
listi gæti verið allmiklu lengri, en þetta
nægir til þess að sýna, að stjórn innflutn-
ingsmálanna er nú orðin með þeim hætti
að hún snertir viðleitni hvers borgara til
þess að lifa siðmennilegu lífi, og möguleika
hans að geta þrifið sjálfan sig sómasamlega
og umgengist náunga sína eins og borgara
menningarþjóðfélags á tuttugustu öldinni
sæmir. Hér er ekki verið að ræða um neinn
„lúxus", heldur blátt áfram siðmennilegustu
nauðsynjavörur, sem jafnan eru á boðstól-
um og í notkun hjá öllum stéttum þjóðfé-
lagsins, ef hungursneyð, styrjaldir eða önn-
ur óáran herjar ekki á þjóðirnar.
ASTÆÐAN til þessa ómenningarlega
vöruskorts, sem hér hefur ríkt undan-
fama mánuði er í stuttu máli sú, að inn-
flutningsyfirvöldin hafa ekki veitt innflytj-
endum leyfi til kaupa á þessum varningi.
Ekki verður því trúað, að tilætlunin hafi
verið að stofna hér til þess ómenningar-
ástands, að jafnvel gistihús, sem hýsa er-
22
lenda gesti, er heimsækja þetta „ferða-
mannaland“, — sem ríkisstofnun auglýsir af
allmiklum krafti á mörgum tungumálum, —
skuli ekki geta boðið gestum sinum sið-
mennilegan toilet-pappír, hvað þá heldur
tækifæri til æðri snyrtingar. Hitt mun sönnu
nær, að innflutningsyfirvöldin séu of van-
kunnandi í því efni, hvaða vörur sé nauðsyn
að aldrei þrjóti og hver þörf jafnan er á
ýmsum slíkum vörum í þjóðfélaginu. A það
má benda, að meðan kaupsýslumenn réðu
sjálfir mestu um það, hvaða vörur voru
keyptar til landsins, þekktist aldrei að slík-
ur skortur væri landlægur og voru gjaldeyr-
issjóðir þjóðarinnar þó ekki nema litill
hluti þess, sem nú er orðið, þrátt fyrir erfitt
árferði. A þessu sviði hafa orðið mistök, sem
bitna á allri þjóðinni og eru til vansæmdar
fyrir hana út á við. Almenningur í landinu
hlýtur að krefjast þess, að nauðsynlegir
hlutir sitji fyrir ónauðsynlegum og að fyrir-
byggt sé að fyrir tilstuðlan nefnda ríkis-
valdsins sé þjóðinni þrýst langt aftur á bak
í menningarsókn hennar og hún gerð að við-
undri í augum annarra þjóða.
VÖRUSKORTURINN og sú skipan mál-
anna, sem honum fylgir, hefur að sjálf-
sögðu margar afleiðingar í þjóðfélaginu aðr-
ar en þær, er hér hafa verið raktar. Ein er
sú, að hann hefur leitt til minnkandi smekk-
vísi með þjóðinni og óraunsærra mats á
Vörugæðum. Nægir í því efni að benda á
gibs-ómyndirnar, sem fylla búðarhillur í
öllum landsfjórðungum fyrir jól. Mest allur
sá varningur er svo ljótur og lélegur að
naumast er hægt að kalla hann verzlunar-
vöru, þótt verzlanir taki hann til sölu, er
hillurnar gapa tómar við viðskiptamönnun-
um. Þróunin hér á landi er öfug við það
sem gerist í nágrannalöndunum.
Þar er lagt megin kapp á það af ýmsum
menningarstofnunum, m. a. samvinnufélög-
unum, að glæða smekkvísi fólks og kenna al-
menningi að meta fagra og vel gerða muni
til heimilisnota og heimilisprýði. Þetta er
mikilsvert menningarstarf, til hags og heilla
fyrir neytendur, sem þannig forðast frekar
en ella að fleygja peningum fyrir fánýta
hluti. Leir- og postulínsvörur í Danmörk og
Svíþjóð t. d. eru margar með snilldarhand-
bragði og menningarauki fyrir hvert heimili
að eignast þær. Slíkir hlutir eru oftast illfá-
anlegir hér, enda þótt sumt af íslenzkum
leirvörum sé falleg og góð vara. En þessir
fáu, góðu hlutir virðast sorglega oft hverfa í
skuggann fyrir ruslinu, sem i rauninni er
einskis nýtt. Hér á landi ættu menn heldur
að geyma aura sína og bíða þess tíma, að
vöruskorturinn verði gerður útlægur í nú-
verandi mynd, en rasa að því að eyða þeim
fyrir muni, sem eru hvorki til gagns né
prýði.
A LLT BER hér að sama brunni. Leik-
-f*- mönnum sýnist rík nauðsyn orðin að
þess sé betur gætt en nú um sinn, að halda
nauðsynlegasta neyzluvöruinnflutningi til
landsins í horfinu. Innflutningur vöru til ný-
bygginga og framkvæmda er að sjálfsögðu
nauðsynlegur, en fullt hóf verður að vera á
hverjum hlut. Skortur nauðsynlegasta
neyzluvamings hefur nú um sinn verið með
þeim hætti, að fullkomin vandræði eru fyr-
ir heimilin í landinu og hvern þann þjóð-
félagsþegn, sem vill reyna að lifa menning-
arlifi. Ur þessu er hægt að bæta, og almenn-
ingur hlýtur að krefjast þess, að það sé taf-
arlaust gert.
ÞJÓÐLEGAR ÍSLENZKAR BÓK-
MENNTIR SETJA SVIP Á ÚT-
GÁFUSTARFSEMI SAMVINNU-
MANNA
(Framhald af 7. síðu.)
dr. juris. Björn Þórðarson, fyrrverandi
forsætisráðlierra.
Afmœlisclagabók, með íslenzkum
málsháttum. Búið hefur til prentun-
ar séra Friðrik A. Friðriksson, prófast-
ur í Húsavík.
Barnabœkur:
Norðri gefur út margar barnabæk-
ur á þessu ári. í þeim hópi eru, auk
þýddra barna- og unglingabóka,
Högni vitasveinn eftir hinn unga rit-
höfund Óskar Aðalstein, Á reki með
hafísnum, eftir Jón Björnsson, og
Forustu-flekkur og fleiri sögur, í
bókaflokknum Menn og málleysingj-
ar. Skráð hefur Einar E. Sæmundsen.
— Hér hefur verið drepið lauslega
á nokki'ar merkustu bækurnar, sem
Norðri gefur út í ár. Er það fjölbreytt
safn góðra bóka og markverðra. Flest-
ar þessar bækur eru prentaðar í Prent-
verki Odds Björnssonar á Akureyri,
sem og fyrri bækur forlagsins, og að
öllu leyti vandað til búnings þeirra.
GLEYMSKA
(Framhald af 9. síðu).
legt bros lék um karlmannlega and-
litið hans.
Hann lauk upp hurðinni og gekk út.
Og hvers varð hann var, er hann
lauk upp hurðinni?
Það var komið logn. Hann hafði
ekki veitt því neina athygli síðustu
stundina.
Hann gekk traustum, öruggum
skrefum heim á leið. Himininn var
stjörnubjartur, og það var eins og
stjörnurnar kepptust við að lýsa hon-
um heim, til ástkæru konunnar og
drengjanna þeirra.