Samvinnan - 01.01.1953, Blaðsíða 11

illa lit. Dacron hristir af sér vatn eins
og önd, og brotin fara ekki tir dacron-
buxum, hvað sem á gengur. En það
vill taka á sig gljáa við pressun með
venjulegum hita. Dynel brennur ekki
og er því til dæmis notað í rúmföt
í hinu mikla hafskipi, United States.
En það verður að strjúka það við
mjög lágan hita, annars hleypur það
og stífnar. Stundum geta efnin verið
svo sterk, að það verður ókostur. Sa-
ran hefur verið notað í áklæði á bif-
reiðasæti, og hafa borizt kvartanir um
það, að efnið slíti brókum ökumanna
um of.
011 þau efni, sem hér hafa verið
nefnd, hrinda frá sér vatni. Þess vegna
hlaupa þau ekki, krumpast ekki, þorna
fljótt, taka lit illa, og festast við lík-
amann í miklum hita, af því að þau
drekka ekki í sig raka. Þau leiða illa,
svo að núningur getur skapað raf-
straum, sem er hvimleiður. Ullin
drekkur hins vegar í sig vatn. Þess
vegna litast hún svo vel, þess vegna
hleypur hún og þess vegna geta ullar-
flíkur tapað lögun sinni, ef illa er far-
ið með þær votar.
Það gerfiefnið, sem næst kemst ull-
inni af þeim, er enn hafa verið fund-
in upp, er Vicara, sem drekkur í sig
raka og tekur lit ágætlega. Auk þess
vinnur mölurinn ekki á því. En vicara
er veikur þráður og það verður að
styrkja hann. Þetta efni dugir ekki
eitt sér.
Framleiðendur leggja áherzlu á
það, að hentugast sé að blanda efnum
saman. Einn þeirra spáir því, að
klæðaframleiðendur framtíðarinnar
muni nota allar þessar tegundir, þar
á rneðal ullina, og blanda þeim sam-
an, rétt eins og stálframleiðandinn
blandar mörgum málmum til að fá þá
kosti, sent hann þarf í hverri blöndu.
Á þennan hátt muni fást ótrúlegar
framfarir í hvers konar klæðagerð.
Sá framleiðandi gerfiefnis mun ekki
vera til, sem telur sig vera búinn að
finna fullkomið gerfiefni eða full-
komna blöndu. „Vísindamennirnir
eru að hugsa um hundruð nýrra teg-
unda,“ segir starfsmaður Union Car-
bide félagsins, sem fr'amleiðir dynel,
„og það er verið að gera beinar til-
raunir með tugi nýrra efna.“ Það má
því búast við, að einhver gerfiefnanna
eigi eftir að falla fyrir öðrum nýrri í
baráttunni næstu ár. Rayon og ace-
tite munu sjálfsagt verða fyrir áföll-
um, og síðan kemur vafalaust að því,
að baðmullin finnur fyrir samkeppni.
Það eru ýmsir annmarkar á þess-
ari þróun, og þá sérstaklega hinn mikli
kostnaður við vísindarannsóknirnar.
Du Pont fyrirtækin ej^ddu tíu ára
starfi og hátt á fimmta hundrað
milljónum króna í það að búa til fyrstu
nylonsokkana. Sörnu verksmiðjur
hafa hætt 2.400 milljónum króna í til-
raunir og framleiðslu á orlon og da-
cron. Aðrar gerfiefnaverksmiðjur, sem
nú eru í smíðum, munu kosta um
4000 milljónir íslenzkra króna. Þess-
ar tölur sýna, hvert traust klæðaiðn-
aðurinn ber til hinna nýju efna.
Bandaríkjastjórn hefur fulla ástæðu
til þess að styðja aukna framleiðsfu
gerfiefna í stað ullar. Fyrir síðustu
heimsstyrjöld framleiddu Bandaríkja-
ntenn þrjá fjórðu hluta ullar þeirrar,
sem þeir notuðu, en þurfa nú að sækja
sama hlutfall til annara landa. Sauð-
fjárrækt þeirra stendur mjög á hall-
andi fæti, menn fást ekki til að sinna
henni, og það verður að flytja Baska
inn frá Spáni til að gæta fjárins, því
að fjárhirðar fást ekki í landinu.
Kostnaður við sauðfjárræktina er
mikill, tap af völdum villidýra mikið,
og þessi atvinnuvegur engan veginn
eins arðvænlegur og nautgriparæktin.
Ullin er að vissu leyti versti óvinur
sjálfrar sín. Hún er óhrein og aurug,
þegar hún er klippt af fénu, og það
verður að kosta miklu til að þvo hana
og kemba, áður en hægt er að vefa
úr henni. Gerfiefnin eru hrein og þar
þarf ekki flokkun eða gæðamat, held-
ur eru gæðin jöfn og fyrirfram ákveð-
in.
Þrátt fyrir þessi vandkvæði ullar-
innar má ekki gleyma nokkrum stað-
reyndum, sem eru umhugsunarefni
fyrir hvern þann, sem ætlar sér að
kveða upp dauðadóm yfir sauðfénu
eins og silkiorminum á sínum tíma.
Vísindin munu ekki síður geta komið
ullinni til aðstoðar en gerfiefnunum.
Þau munu finna leiðir til þess að bæta
kosti ullarinnar og auka nytsemd
hennar. Þegar henni verður blandað
(Framh. d bls. 13)
r —:-------------\
Islendingar hafa verið, eru og munu vafalaust verða um lang-
an aldur miklir sauðfjáreigendur og byggja margir afkomu sína
á sauðfjárafurðum.. En nú ganga jafnvel þeir sjálfir í orlonskyrt-
um, dacronblönduðum fötum og með nylonblöndu í hæl og tá á
sokkum, en kvenþjóðin getur ekki hugsað sér annað en hreina
nylonsokka. Þessi bylting í klæðagerð er öllu stórfenglegri t öðr-
um löndum, og því hefur vaknað sú spurning, hvort ullinni verði
útrýmt með öllu á næstu árum. Lesandinn má þó ekki gefa upp
alla von um framtíð sauðkindarinnar, fyrr en hann hefur lesið
þessa grein á enda, ef hann verður þá ekki rólegri. Greinin er
endursögð úr tímaritinu „Fortune“ og miðast að nokkru leyti
við amerískar aðstæður, en á þó engu síður erindi til allra, sem
áhuga hafa á þessu máli.
v_______________________________________________________________________/
7