Samvinnan - 01.01.1953, Blaðsíða 18

Hvenær verður far ’ib til annara hnatta?
Um hringiðu himintunglanna, gervimána
og ferðalög, sem taka tugþúsundir ára!
Það er nú svo komið, á miðri tuttug-
ustu öldinni, sjö árum eftir að kjarn-
orkan var notuð í fyrsta sinn, að all-
ur almenningur víða um lönd telur
nokkurn veginn öruggt, að ekki líði
nema nokkrir áratugir, ef þá svo lang-
ur tími, unz farið verður til tungls-
ins frá jörðunni. I löndum eins og
Bandaríkjunum er þessi hugmynd svo
útbreidd, að ýmis konar geimför og
furðubúningar tilvonandi geimfara
eru útbreidd barnaleikföng, tímarit
um slík efni skipta tugum og nær dag-
lega má heyra í útvarpi eða sjá leikn-
ar í sjónvarpi sögur, er fjalla um
ferðalög til annara himintungla. Jafn-
vel hér uppi á Islandi var nýlega sýnd
kvikmynd, sem fjallaði um ferðalag
til tunglsins og fyrsti leiðangur þang-
að frá Islandi var leikinn í útvarps-
þætti síðastliðið vor.
Ekki er þó svo að skilja, að allt tal
um ferðir til annara hnatta séu hug-
arórar einir. Margir alvörugefnir vís-
indamenn hafa ákveðnar skoðanir um
þessi efni, og telja sumir slíka leið-
angra hugsanlega í náinni framtíð,
en aðrir sjá á þeim hvers konar tor-
merki. Allir eru þó sammála um það,
að erfitt er að draga línu milli óbeizl-
aðs ímyndunarafls og vísindalegra
kenninga um þessi efni.
Það er langt síðan vísindamenn
komu auga á þær meginaðferðir, sem
flestir telja enn að notaðar verði í
fyrstu ferðum mannanna til tunglsins
og síðar annara hnatta. Þessar kenn-
ingar voru þekktar þegar fyrir fyrri
heimsstyrjöldina. En tvennt hefur
orðið til þess að gera almenningi svo
umhugað um þessi mál nú. Beizlun
kjarnorkunnar hefur talið mönnum
trú um, að vísindin geti allt, og hinar
illræmdu V-2 eldflugur Þjóðverja í
stríðslok sýndu fram á, að hægt er
að senda slík farartæki æði hátt í loft
upp.
Vísindamaður sá, sem stjórnaði
rannsóknum þeim, er leiddu til smíða
V-2 eldflugnanna þýzku, Dr. Wernher
von Braun, er enn aðeins 40 ára að
aldri, og starfar hann nú að svipuð-
um málefnum fyrir bandarísku stjórn-
ina. Hann ól þá von í brjósti þegar
á barnsaldri að komast til tunglsins,
og hefur vonin urn það ferðalag eng-
an veginn kólnað enn.
Sá galli fylgir öllum umræðum eða
skrifum um þessi mál, að vegna kalda
stríðsins hvílir mikil leynd yfir þeim
framförum, sem orðið hafa í eld-
flugnasmíðum. Þeir vísindamenn, sem
bezt skil kunna á þessum efnum, eru
bundnir þagnarheiti, en hinir, sem
geta látið gamminn geysa, þurfa ekki
að óttast andmæli hinna múlbundnu
vísindamanna.
Þeir, sem ákafastir tala um geim-
ferðir, líkja núverandi tímabili í þeim
efnum mjög oft við árin áður en Col-
umbus fann Ameríku og hinn nýi
heimur opnaðist. Þetta er þó engan
veginn sambærilegt, því að Columbus
vissi ekki, hvað hann mundi finna
handan við hafið, enda þótt hann
hefði skipin til að Ieggja út í óvissuna.
Hins vegar geta menn nú séð yfir
„hafið“ og vita allmikið um það, hvað
er handan við það, en hafa engin
skipin til að ýta úr vör, enn sem kom-
ið er.
HRINGIÐUR HIMIN-
TUNGLANNA.
Þegar hugsað er um himinhvolfið,
er þægilegt að ímynda sér að það sé
spegilslétt yfirborð stöðuvatns, en hér
og þar séu í því snarpar hringiður.
Þessar hringiður eru himintunglin
með aðdráttarafli sínu, og er þá höf-
uðregla við siglingu um vatnið að
forðast hringiðurnar, eða með öðrum
orðum láta ekki aðdráttarafl neins
hnattar draga sig að þeim hnetti. En
það er einn höfuðljóður á ráði þeirra,
sent hyggja á siglingu um himinhvolf-
ið, að þeir verða að leggja af stað úr
rniðri slíkri hringiðu, þar sem er jörð-
in sjálf og hið sterka aðdráttarafl
hennar.
Það er auðvelt fyrir sérfræðingana
að reikna út, hvað til þarf að komast
út fyrir aðdráttarafl jarðarinnar.
Mælt í hraða reynist þetta vera um
40 000 km. á klukkustund, og mundi
geimfar með slíkan hraða geta farið
hvert sem vill. Nú er þetta öllu meiri
hraði en hægt er að búast við að eitt
geimfar geti náð, og sú hugmynd var
því uppi löngu fyrir síðustu heims-
styrjöld, að setja tvær eldflugur sam-
an. Mundi sú stærri skjóta sér af stað
frá jörðinni með hina minni festa við
sig. Þegar sú stærri verður eldsneytis-
Iaus, skýzt hin frá henni, og tekst,
með því að hún er þegar á mikilli ferð,
að auka hraða sinn til muna og ef til
vill ná markinu á þann hátt. Væru
þrjár eldflugur þannig settar saman,
mundi von um árangur enn meiri.
Gallinn á þessu öllu er sá, að spölur
hverrar eldflugu færi stórum vaxandi
eftir því sem fjær drægi. Deila sér-
fræðingar mjög um þetta efni, en hin-
ir varkárari virðast sammála um það,
að fyrsta geimfarið þurfi að vera á
stærð við hafskip til þess að skjóta
flugu lítið stærri en jeppa út fyrir
mörk aðdráttarafls jarðarinnar.
Það er skoðun flestra kunnugra, að
fara þurfi þessa ferð í tveim áföng-
um, þannig að áningarstaður verði
einhvers staðar í brekkunni upp úr
aðdráttarbelti jarðarinnar. Ef eld-
flugu er skotið upp frá jörðinni, án
14