Samvinnan - 01.09.1956, Síða 8

Ciísli á Skörðum og Húsavíkur Johnsen
Eftir Jón Sigurðsson, Yztafelli
Jakob Johnsen var faktor selstöðu-
verzlunar á Húsavík, seinni hlutann
af búskaparárum Skarða-Gísla. Hann
var íslendingur og giftur Hildi systur
sr. Magnúsar á Grenjaðarstað og Guð-
nýjar skáldkonu frá Klömbrum. Á
ýmsan hátt þótti Johnsen mætur
maður, en harðdrægur þó, og trúrri
hagsmunum húsbænda sinna í Höfn
en hag fátæklinganna kringum sig.1)
Þetta jók honum óvinsældir en ein-
róma lof almennings fékk Hildur kona
hans.
Fljótlega dró til óvildar milli
Skarða-Gísla og Johnsens faktors, og
skal hér nokkuð frá sagt. Siður var á
þeim dögum að mæla allt korn, en eigi
vega. Nokkru gat munað hversu látið
var í málin. Eitt sinn kom Skarða-
Gísli til Johnsens og heimtaði sér
mælda korntunnu. Þeir gengu saman
í kornhúsið. Johnsen skipaði þjóni
sínum að moka hægt og varlega í
tunnumálið til Gísla, sem annarra og
slétta af allan kúf. Þegar tunnan var
full, tók Gísli að hrista hana, svo
kornið seig og kom all-stórt borð.
Johnsen skipaði að hella úr tunnunni
og moka í að nýju. Þessu fór fram
nokkrum sinnum. Gísli lét að lokum
brúnir síga og bjóst til að kveða.
Fékk hann þá mæli sinn „troðinn,
skekinn og fleytifullan“.
Eitt sinn kom Gísli í búð til John-
sens þá er hann var að atyrða konu
sína fyrir hjálpsemi við fátækling.
Faktor sinnti Gísla eigi fyrr en hann
hafði lesið langa hríð yfir Hildi, en
!) Talið er að sagan um Húsavíkur-Jón sé
stfluð á Johnsen þennan. En hún var áreiðanlega
samin a£ skólamönnum í Reykjavík löngu e£tir
Johnsens daga og kannaðist enginn við hana hér,
þá er hún fyrst kom á prenti).
vék sér þá að honum og spyr „Hvað
villt þú?“ Gísli svarar:
„Ég hefi hlýtt á ykkar hjal
ei með sinni gljúpu.
Fyrr hef ég gráan vitað val
vega að hvítri rjúpu.
Johnsen var mjög magaveikur.
Hann gekk oftast örna sinna í fjós
nokkurt, spölkorn frá búðinni. Ekki
þótti hann kempulegur á fjóshlaup-
unum. Kallaði Gísli hann „Kengi-
lóru“ og gaf vísu í nafnfesti:
Gegnum ljóra ég glóra sá
greitt hvar fór um veginn.
Kengi- mórauð- lóra lá
líkt og hóra slegin.
Margar voru „Kengilóruvísur“
Gísla. Þessa kvað hann, þegar John-
sen fór í siglingu:
Lagður flórinn er nú af
eftir þjórinn látinn.
Kengilóran hélt í haf.
Heyrið þið stóra grátinn.
Með þessari vísu var Johnsen fagn-
að, er hann kom úr siglingunni:
Kengilóran heilsar hér,
hlátrar stórri vaka,
genginn þjórinn aftur er,
upp má flórinn taka.
Johnsen var í sáttanefnd, þá er
Gísli átti í málaferlum við Stóru-
Tjarna Þorlák, svo sem síðar greinir.
Gísli var spurður hvort Johnsen hefði
ekki lagt honum liðsyrði. Hann svar-
aði:
Að hann bindi um meinin manns
máske fyndist vafi.
Þar sem syndir sálin hans
silfurblind á hafi.
3. Gísli og Stóru-Tjarna Þorlakv/r.
Þorlákur Jónsson síðar hreppstjóri
á Stórutjörnum í Ljósavatnsskarði
var alkunnur og vel menntaður gáfu-
maður og kom mjög við mál manna
hér í sýslu eftir miðja 19. öld. Hann
hvatti mjög til vesturfara og fór til
Vesturheims 1873. Hann sjálfur og
synir hans urðu kunnir menn vestra
og komu þar mjög við sögu.
Á síðari búskaparárum Gísla í
Skörðum var Þorlákur skrifari hjá
Sigfúsi Skúlasyni sýslumanni á Húsa-
vík. Þá voru nýlega fluttir norður á
Tjörnes bræður tveir eyfirzkir, Jón og
Friðrik Jafetssynir, þeir voru systr-
ungar við Þorlák. Þeir héldu mjög
saman frændur þrír, ungir menn. glað-
ir og gems-miklir, djarfir og frjáls-
huga og gerðu stundum spott að hinni
öruggu og einlægu, barnalegu trú al-
mennings á þeim dögum.
Þetta þoldi ekki Gísli gamli í Skörð-
um og varð að ágreiningi við þá
frændur, og lenti í deilum. Þorlákur
hafði orð fyrir þeim í lausum orðræð-
um, en bræðurnir í bögusmíði, því
þeir voru hagmæltir.
Eftir einhverjum latmæltum er
það haft að nefna þá bræður „Akan-
syni“ og notar Gísli það í vísum sín-
um.
Eitt sinn kom Jón Jafetsson í
smiðjudyr Gísla. Þá kvað Gísli við
raust undir hamarshöggum á steðja:
,,Þú ert að snapa eftir óð,
ætli’ eg tapi krafti,
8