Samvinnan - 01.08.1958, Blaðsíða 12
Sveinn Kristinsson:
MICHAIL BOTVINNIK
Það þóttu allmikil tíðindi, er Rússan-
um Michail Botvinnik tókst á öndverðu
þessu ári að heimta hinn missta heims-
meistaratitil sinn úr höndum landa síns
Vassilys Smyslovs. Töldu margir, að
Smyslov hefði sýnt þá yfirburði í ein-
vígi þeirra í fyrra, að Botvinnik ætti sér
tæpast viðreisnar von, þar sem hann var
þá líka kominn á þann aldur, að skák-
mönnum tekur venjulega að hraka eða
hætta a.m.k. að taka framförum.
í byrjun einvígisins var þó þegar ljóst,
að Smyslov átti í höggi við allt annan og
skæðari Botvinnik en þann, er hann bar
sigurorð af í fyrra. Naumast var því þó
til að dreifa, að grunnstyrkleiki Botvinn-
iks sem skákmanns hefði aukizt, heldur
hafði hann sýnilega búið sig betur undir
þetta einvígi, bæði hvað snerti líkamlegu
hliðina og einnig hvað laut að rannsókn-
um á byrjunarteoríum. Þegar í fyrstu
skákunum kom Botvinnik andstæðingi
sínum og öllum skákheiminum á óvart
með því að beita byrjunarkerfum, er hann
hafði aldrei áður beitt á skákíerli sín-
um. Afleiðingarnar urðu þær, að eftir
þrjár fyrstu skákirnar stóðu leikar 3:0
Botvinnik í hag. Þetta var svo geigvæn-
legt forskot, að það hefði raunverulega
verið ofurmannlegt átak, ef Smyslov
hefði tekizt að jafna þennan mun, enda
tókst honum það ekki.
Það má því segja, að úrslit einvígisins
hafi raunverulega verið ráðin í þremur
fyrstu skákunum. Og sé dýpra skyggnzt,
þá má ætla, að úrslit beggja einvígjanna,
bæði í fyrra og nú, hafi ráðizt í heima-
húsum keppendanna, í undirbúnings-
rannsóknum á byrjanakerfum sem og
þeirri líkamlegu þjálfun, er þeir hafa
viðhaft, áður en þeir gengu til orustu-
vallarins. Svo líkir eru þessir menn að
styrkleika, að smávægilegar vanrækslu-
syndir geta orkað til úrslita, þegar á
hólminn er komið.
Ég mun nú stikla hér á stærstu atrið-
unum á æviferli hins endurvígða heims-
meistara Michail Botvinniks.
Botvinnik fæddist í Leningrad árið
1911. Mjög ungur að árum lærði hann
mannganginn í skák og tók skjótt furðu-
legum framförum.
Árið 1925, er Botvinnik var 14 ára að
aldri, kom þáverandi heimsmeistari,
Cúbumaðurinn J. R. Capablanca, til Len-
ingrad og tefldi þar fjöltefli við þrjátíu
andstæðinga, og á meðal þeirra var Bot-
vinnik. Tókst Botvinnik, þótt ungur væri
að árum, að bera sigurorð af heimsmeist-
aranum. Að skákinni lokinni spurði sá
síðarnefndi, hvaða styrkleikaflokki dreng-
ur þessi tilheyrði. „B-flokki“, var honum
tjáð. Þá hló heimsmeistarinn og spáði
því, að hann ætti ekki löng setugrið í
þeim flokki.
Sú varð líka raunin, því tveimur árum
síðar vann Botvinnik sér þátttökurétt í
meistaramóti Sovétríkjanna og hafnaði
þar í 5.—6. sæti. Varð hann nú þjóðfræg-
ur maður um öll Sovétríkin.
heimsmeistari í skák
Árið 1931 varð Botvinnik skákmeistari
Sovétríkjanna í fyrsta sinn, en síðan hef-
ur hann unnið þann titil oftar en nokk-
ur annar maður eða alls sjö sinnum. Þeg-
ar tekið er tillit til hins mikla skákstyrk-
leika Sovétríkjanna, þá má segja, að hver
slíkur sigur jafngildi sigri á sterkt skip-
uðu alþjóðlegu skákmóti. Af öðrum stór-
mótum fyrir stríð, sem Botvinnik náði
sérlega góðum árangri á, má nefna:
Alþjóðlegt skákmót í Moskva 1935, þar
sem Botvinnik varð nr. 1—2 ásamt Salo
Flohr.
Alþjóðlegt skákmót í Moskva 1936, þar
sem hann varð annar, á eftir Capa-
blanca.
Nottingham 1936. Eitt mesta skákmót,
sem haldið hefur verið. Þar urðu þeir
Botvinnik og Capablanca jafnir efstir, og
tapaði Botvinnik þar engri skák.
Meðal þátttakenda voru Aljechin,
Lasker, Euwe, Reshevsky, Fine o. fl.
A.V.R.O. skákþingið í Hollandi 1938. Þar
varð Botvinnik þriðji á eftir þeim Keres
og Fine, en fyrir ofan Aljechin, Euwe,
Reshevsky, Capablanca og Flohr.
Eins og af þessu má sjá, var Botvinnik
þegar fyrir stríð orðinn einn af öflugustu
skákmönnum í heimi.
Mesti sigur Botvinniks á stríðsárunum
var sigur hans á „Sexmeistaramótinu" í
Moskva 1941, sem vikið var að í þættin-
um um Smyslov (marzhefti Samvinnunn-
ar). Annars mun Botvinnik hafa teflt til-
tölulega lítið á stríðsárunum, heldur
helgað sig hagnýtara starfi í þágu fóst-
urjarðarinnar, sem rambaði þá á barmi
tortímingar. Botvinnik hafði heldur
ekki, á sínum tíma, látið skákina hindra
sig frá að fullnuma sig í sérgrein sinni,
sem er rafmagnsverkfræði.
Árið 1945 var að mörgu leyti merkilegt
ár í skáksögunni. Fyrir styrjöldina höfðu
Bandaríkin og Þýzkaland verið talin öfl-
ugustu skáklöndin. Vitað var að vísu, að
Sovétríkin áttu talsverða „breidd" skák-
manna, en af toppmönnum á alþjóðlegan
mælikvarða var ekki vitað um neinn nema
Botvinnik. Að vísu bættust þeim í stríðs-
lok tveir öflugir, alþjóðlegir stórmeist-
arar, þeir Paul Keres og Salo Flohr, sem
fyrir atburðanna rás skolaði upp á lend-
ur þeirra í sogróti styrjaldarinnar.
En þrátt fyrir það var þó yfirleitt tal-
ið, að Bandaríkin hefðu a.m.k. ekki
minni sigurmöguleika, þegar lönd þessi
háðu með sér skákkeppni á 10 borðum
(tvær umferðir) sumarið 1945.
Það kom því mjög á óvart, er Sovét-
ríkin sigruðu með 15>/2 vinningi gegn
4i/o! Þótt sigur þessi væri sennilega öllu
stórfelldari en efni stóðu til og Banda-
12 SAMVINNAN