Andvari - 01.10.1965, Blaðsíða 12
102
ARNHEIÐUR SIGURÐARDÓTTIR
ANDVAIU
íhvólfur fhwskur baðstofuofn (grjótbyrgi).
„ofnshús" (ónshús) en ekki baðstofur.38)
Mér virðist hins vegar að ráða af orða-
lagi í báðum frásögnunum um fanga-
hvarfið að ónshúsið hafi verið hluti af
baðstofunni. 1 þessu sambandi má minna
á próventusamning Agnesar Jónsdóttur
við Munkaþverárklaustur árið 1567. Þar
segir svo: „hér með skal hún hafa þau
fjögur hús í klaustrinu sem henni hafa
áður afhent verið svo lengi sem hún
lifir og eldivið til sinnar baðstofu."39)
Hér er bersýnilega gert ráð fyrir eld-
stæði í baðstofunni, en hvernig hefur
það cldstæði verið, grjótofn, þ. e. bað-
stofuofn, eða veggofn (bilegger) eins og
Guðmundur Hannesson hugði?
1 tveimur samtímaritum frá ofanverðri
16. öld eru eítirtektarverðar frásagnir
um haðstofur. í íslandslýsingu Odds Ein-
arssonar er komizt að orði eitthvað á
þessa leið: „En þeir hafa almennt ekki
loft eða loftherbergi. Aðeins eru (í bað-
stofum) eins konar þvergólf hér um bil
í miðju húsi með timbruðum bekkjum,
en það hygg ég að hafi verið upp tekið
til að nýta sér betur hitann, sem eins og
kunnugt er, leitar ávallt upp. Þess vegna
hafa nær allir landar vorir bæði borð
sín og skemla eða sæti hærra en á gólfi,
svo að ganga verður upp að þeim um viss
þrep. Þeir nota að jafnaði mjög einfalda
ofna, hlaðna úr ótilhöggnu grjóti, þannig
að reykurinn kemst aðeins út um sjálft
opið, en þar sem það snýr inn, verða bað-
stofurnar alltof fullar af reyk, en sá einn
hlutur spillir mjög mörgum húsum, sem
annars eru í sjálfu sér ólastandi."40)
Hér virðist talað um eldstæði eða ofn
eins og sjálfsagðan hlut í baðstofum, og
ljóst er af orðalaginu að Oddur á ekki
við opnar hlóðir, heldur einhvers konar
grjót- eða reykofn, sem snýr ofnsmunn-
anum inn til baðstofunnar. I riti Arn-
gríms lærða, Crymogaea, er öllu fyllri