Spegillinn - 01.04.1983, Síða 24

Palladómar
Hægt og settlega gengur hann upp
stigann að stjórnarráðshúsinu um níu-
leytið á morgnana. Beinn í baki og lítur
með velþóknun til hægri og vinstri og
horfir á stytturnar: Konung íslands og
Danmerkur með frelsisskrá í föður-
hendi og fyrsta ráðherrann íslenska,
Hannes Hafstein. Og honum verður
sem í leiftri hugsað til þess er Skúli
Thoroddsen háði marga hildi við Hann-
es Hafstein fyrir nærri einni öld. í
augum þessa manns sem hér er á gangi
er einn dagur sem ein öld, kannski hálf,
hálf öldin sem eitt augnablik. Og hann
sér sjálfan sig í sögunni og stígur þétt
upp tröppurnar að stjórnarráðinu, opn-
ar dyrnar og afhendir frakka sinn og
skóhlífar, hagræðir hárinu og gengur
inn. Á eftir kemur Hans með töskuna.
Þessi maður er Gunnar Sigurðsson
Thoroddsen forsætisráðherra þessa
lands í meira en þrjú ár, foringi fyrstu
ríkisstjórnarinnar sem mynduð var í
sjónvarpinu.
Að baki er langur ferill áratuga sem
borgarfulltrúi, alþingismaður, borgar-
stjóri, sendiherra, hæstaréttardómari,
ráðherra fjármála, félagsmála og
iðnaðarmála, forsetafrabjóðandi og
þannig mætti lengi telja. Hefur enginn
maður á þessari öld gegnt jafnmörgum
virðulegum embættum og hefur hans
jafnan verið getið þegar feitt embætti
hefur losnað í landinu. Sjálfur hefur
hann jafnan talið sig kjörinn til þeirra
metorða og oft hefur honum orðið að
ósk sinni, nema tvisvar: Hann varð
aldrei bankastjóri og aldrei forseti og
verður varla úr þessu. Gunnar Thorodd-
sen hefur nú ákveðið að stíga um sinn út
af sviði íslenskra stjórnmála með því að
bjóða sig ekki fram til alþingis á nýjan
leik. Hann er sjálfur ekki sáttur við þá
ákvörðun heldur sár og reiður, en getur
þó litið yfir farinn veg með meiri ánægju
en flestir menn. Hefur margur glaðst
yfir minni ávinningum en Gunnar Thor-
oddsen, en hann hrapar ekki að litlu.
Sumir hafa kallað Gunnar Thoroddsen
samviskulausan metorðastritara. Það er
rangt, hann varð ekki forsætisráðherra
til þess að fullnægja eigin metorða-
græðgi, ekki eingöngu. Hann varð for-
sætisráðherra við erfiðar aðstæður
innan eigin flokks vegna þess að honum
sveið niðurlæging Sjálfstæðisflokksins.
Gunnar Thoroddsen er kominn til vits
og ára í Sjálfstæðisflokki Ólafs Thors og
Jóns Þorlákssonar. Gunnar var nefndur
sem hugsanlegur forsætisráðherra nýrr-
ar nýsköpunarstjórnar fyrir 37 árum.
Slíkur maður þolir illa að sjá Sjálfstæðis-
flokkinn undir forystu manna eins og
Geirs Hallgrímssonar sem því miður er
ekkert nema flatneskjan að ekki sé
minnst á Friðrik Sófusson sem er blátt
áfram dapurlegt. Ræðan sem Gunnar
Thoroddsen flutti við eldhúsdagsum-
ræðurnar við þingrofið í vetur var sögu-
legt uppgjör hans við núverandi forystu
Sjálfstæðisflokksins. En ræðan var
meira: Hún var uppgjör frjálslyndra
Sjálfstæðisflokksmanna, Sjálfstæðis-
flokksins fvrr á tímum, við Sjálfstæðis-
flokk skriffinnanna sem eiga engar hug-
sjónir nema valdapotið. Hún var upp-
gjör manns sem vann að stofnun
lýðveldis á íslandi 17. júní 1944. Þannig
nrarkaði ræða Gunnars Thoroddsen við
þingrofið kaflaskil í sögu Sjálfstæðis-
flokksins og enginn - enginn einasti - í
nýjum þingflokki Sjálfstæðisflokksins
mun komast með tærnar þar sem Gunn-
ar Thoroddsen hefur hælana sem póli-
tískur listamaður, vígfimur og orðhepp-
inn með afbrigðum, og um leið bundinn
hugsjónum sem forðum einkenndi Sjálf-
stæðiflokkinn. Það er liðin tíð. Við sem
eldri erum og munum Sjálfstæðisflokk
Ólafs Thors söknum mikilhæfs leiðtoga,
en hinu gleymum við ekki. Borgaraleg
öfl á íslandi eiga nú engan forystumann.
Gunnar Thoroddsen hefur marga
galla sem forystumaður. Þá helsta að
honum lætur ekki að laða að sér fólk og
samstarfsmenn hans bera honum ekki
vel söguna það eru þeir nánustu. Við þá
kemur hann fram af algeru miskunnar-
leysi, enda hefur maðurinn sjálfur aldrei
þurft að vinna handverk af neinum toga.
Hann hefur alltaf verið á leið upp brúna
að stjórnarráðinu þegar hann ekki
reyndi við metorðastigann upp að
Bessastöðum. Þá vildi þjóðin hann ekki
því hún sá í honum tákn gamallar yfir-
stéttar sem þá var á undanhaldi. Þeir
menn sem hafa verið handgengnastir
Gunnari Thoroddsen um dagana hafa
verið mörgum þrepum neðar að mann-
viti. Nægir að nefna Albert og Eggert
því til sönnunar. Hitt verður einnig að
nefna hér á þessum blöðum að þeir
menn sem best hafa haft lag á því að laða
fram hæfileika Gunnars Thoroddsen
eru kommúnistar. Það sannast í þeirri
ríkisstjórn sem nú kveður um svipað
leyti og Spegillinn er endurreistur. Má
það vera Speglinum og Gunnari Thor-
oddsen nokkurt íhugunarefni - og kom-
múnistum. Valli víðförli
24