Fálkinn - 19.12.1941, Blaðsíða 23

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1941
17
hefi jeg reynt að láta rjettlætið ráða,
eftir því sem hæfileikar mínir hafa
enst til, og ástæðan til þess er at-
burður sá, sem brendist inn i hug-
skot mitt í bernsku: Fátækur bóndi,
sem barðist vonlausri baráttu fyrir
þvi að verja lieimili sitt sulti og
sjúkdómum, en á þrautpíndum ökr-
um hans voru veiðidýr óðalsherrans,
sem tróðu niður gróðurinn. Einn
daginn skaut bóndinn eitt dýrið og
stutta stund var gleði og farsæld en
umfram alt gnægð matar í hreysi
fátæklingsins. En ein af skyttunum
hafði fenglð vitneskju um hina ó-
leyfilegu veiði og nokkrum dögum
síðar kom hann til bóndans og hafði
hann á burt með sjer, frá konu og
börnum. Hann var dæmdur til gal-
eiðuþrælkunar, konan dó — hún
var þó ekki nema þrítug — af
hjartasorg. Hún var eins og sjötug
útlits, bogin og gráhærð af sulti og
striti. Og börnin, spyrjið mig ekki
Rouget höfuðsmaður liafði setið
og starað á eitt kertið. Nú tók Iiann
fram í og sagði bitur:
— Og þó furðar konungurinn og
aðallinn sig á byltingunni!
Gamla manninum virtust vera
heiftarorð á vörum, en nú beindist
hugur hans að öðru, því að hávaði
frá hersveit á götunni barst inn um
gluggann. — Jeg er orðinn þreyttur,
borgari Rouget, sagði liann hljóð-
lega. Nú er eigi heldur tóm til að
rökræða um fortíðina, þegar fjendur
þjóðarinanr standa standa við dyrn-
ar og ógna ættjörðinni.
Hann stóð upp og bauð Rouget
góða nótt með liandabandi.
— Sitjið þjer áfram, sagði liann
vingjarnlega og svo bætti hann við
íbygginn: — Eftir nokkra daga ganga
borgararnir fram undir fána, til
þess að bjarga ættjörðinni. í því
liggur von vorra tíma um bjartari
tíð!
Gamli maðurinn bauð dóttur sinni
góða nótt með kossi og fór inn til
sín. Rouget höfuðsmaður stóð kyr
og virtist ekki taka eftir að hinn
væri farinn. Alt í einu þreif hann
gamla fiðlu og fór að spila. Fing-
urnir ljeku fyrst seint og hikandi
um strengina, en siðar fastar og
ákveðnar.
Bettina liafði setið grafkyr og
horft á hann, stór.tár runnu niður
kinnar hennar er hún hlustaði liug-
fangin á ákefðina- og eldmóðinn í
vísunni sem maðurinn söng. Svo
greip hún fjöður og skrifaði upp orð-
in, sem livað ofan í annað konni
yfir varir mannsins sem hún elsk-
aði:
Allons enfants de la patrie,
Le jour de gloire est arrive,
Contre nous de la tyrannie
L’etendart sanglaid est leve.
Entendez-vous dans les Campagnes:
Mugir ces féroces soldats?
Ils viennent jusque dans vos bras
Egorger vos fils, vos Compagnes;
Aux armes, citoyensl Formez vos
batillons!
Marchons, qn’un sang impur abreuve
nos sillons’l
Ljósin blöktu á skari i stjökunum
og gami borgarstjórinn svaf svefni
hinna rjettlátu í rúminu sínu og
hafði ekki hugmynd um, að i næstu
stofu var ungi höfuðsmaðurinn að
semja ljóð og lag, en dóttir hans
hlustaði á og skrifaði livert orð af
ljóðinu, en stornnirinn fyrir utan
gluggann ljek undir.
Þegar aftureldingin guðaði á glugg-
ann og kynti konni hins nýja dags
Iiafði Rouget höfuðsmaður samið
sönginn sinn. Hann fór með hann
einu sinni enn og Bettina liorfði á
náfölt andlitið á honum á meðan.
Augu lians voru gljáandi ag starandi.
Ilann hætti og liengdi fiðluna
upp á vegg.
Þakka yður fyrir sönginn,
sem þjer hafið gefið mjer, sagði
Bettina.
J^VÖLÐIÐ eftir söng Bettina Diel-
■*■*■ rich „Hersöng Rínarhersins“ á
leikhúsinu i Strassburg. í byrjun
hlustuðu áheyrendurnir hugfangnir
á, en þegar söngnum lauk varð fögn-
uðurinn og lófaklappið svo mikið,
að hún varð að syngja aftur og aftur.
Á þeirri stundu sat Rouget liöf-
uðsmaður einn og i öngum sínum i
herskálanum. Þegar hann fór á fæt-
ur um daginn eftir fárra tima óró-
legan svefn, liafði honum fundist
það sem gerðist í gær eins og ljót-
ur draumur; en þegar liann hefði
mætt barónsdótturinni de Launay
síðdegis um daginn hafði lnin svar-
að kveðju hans svo kuldalega og
með svo miklum hroka, að hann
varð að viðurkenna beiskan sann-
leikann. Og þó elskaði liann liana,
elskaði hana svo heitt að hann fann,
að án hennar gat liann ekki lifað.
Hann sat lengi með þunga pístól-
una í hendinni og hugsaði um það,
sem liafði gerst daginn áður, án þess
að minnast þess sem gerðist um
nóttina í borgarstjórahúsinu. Bitur,
kraminn og kvalinn lyfti liann pístól-
unni .......
En nú leit hann alt í einu upp.
Hann heyrði fjarlægan nið, sem
smám saman færðist nær og nær.
Taktfast fótatak mannfjölda, undir
sönglagi, sem honum fanst hann
kannast við. Hvar hafði hann heyrt
þetta lag fyr, og hversvegna átti
luinn einmitt að heyra það núna?
Nú var hljómurinn kominn mjög
nærri — eftir augnablik mundi hóp-
urinn koma fyrir hornið. Nú kom
hann og hami heyrði glögt:
Allons enfants de ta patrie
Le jour de gloire est arrivé ......
Nú staðnæmdist fjöldinn fyrir
framan lnisið lians og liann fór að
glugganum til að líta út. Pístólan
datt úr liendinni á honum þegar
hann sá mannfjölda, sem skifti þús-
undum í rauðleitu skini blaktandi
blysa. Og þarna, í gullstól, sat Bett-
ina og söng fyrir.
Þá mundi hann nóttina, ljóðið og
lagið sem liann hafði samið án þess
að liugsa út i, að hann hefði ekki
verið einn. Hann sá höfuð Bettínu
upp úr mannfjöldanum. Um svart,
gljáandi liár hénnar var lárviðar-
krans.
Augu þeirra mættust — Bettinu
voru Ijómandi af fögnuði. Hann
sagði lágt:
— Þakka þjer Bettína, að þú
söngst ljóðið mitt og bjargaðir mjer
frá að drýgja heigulslegan og ó-
sæmandi verknað!
Hún brosti angurblítt til hans og
svaraði svo lágt, að varla heyrðist:
— Jeg söng það, og jeg söng það
vel, af þvi ... af því jeg elska yður.
tí ERSÖNGUR RÍNARHERSINS
A breiddist út um alt Frakkland
eins og eldur í sinu. í hverjum
klúbb, liverju leikhúsi var söngur
Rouget de l’Isle sunginn, og þegar
Marsiljubúar, hermenn og sjálf-
boðaliðar úr þjóðverði borgarinnar,
sóttu fram til Parísar með 500 manna
sveit, lieýrðu Parísarbúar í fyrsta
sinn sönginn, sem síðar átti eflir að
hljóma innan um ópin frá stöðunum,
sem fallöxin vann stanslaust að mál-
efni býltingarinnar. Og með söngn-
um Chant de guerre aux armées des
frontieres — en því nafni var hann
kallaður þá — hitti upreisnarherinn,
undir forustu Dumoiriez liershöfð-
ingja, Prússana við Valmy og stöðv-
aði framrás þeirra til París, þar
sem grunclvallarlagaþingið hjelt fund
sama dag.
Robespierre og villidýrið Marat
náðu völdunum, og liöfuð konungs-
sinna og lýðveldissinna lentu undir
fallöxinni i einni bendu. Barón de
Launay og hin fagra og drambsama
dóttir hans voru hálshöggin. En
gandi borgðarstjórinn Dietrich var
einnig kallaður fyrir rjett og ljett-
vægur fundinn. Rouget höfuðsmaður
reyndi að bjarga þessum gamla vini
sínum, en fjell sjálfur í ónáð og
bjargaði sjer á flótta á siðustu(
stundu. Hann flýði norður á bóg-'
inn og' vonaðist til að sjer yrði
gleymt, en einn góðan veðurdag
hljómaði Rínarsöngurinn i eyrum
hans og villisveitir byltingarinnar
sóttu að smábænum sem hann dvaldi
í, úr öllum áttum.
— Hvað kallið þjer þennan söng,
borgari? spurði hann einn af for-
ingjum byltingaliersins.
— „La Marseillaise“ var svarað,
og sem fangi lieyrði Rouget de l’-
lsle i fyrsta sinn hið raunverulega
nafn söngsins, seni liann hafði samið.
Rouget de Tlsle var fluttur til
Saint Lazare, gamla klaustursins í
Faubourg Saint Denis, en ránin á
þeim stað urðu hið eiginlega upp-
haf byltingarinnar, 13. júlí 1789.
í Saint Lazare hitti Rouget ágætt
fólk, sem reyndi að bjargast eins
og best gekk við þann þrönga kost,
sem það átti jmrna. Þar var með
naumindum rúm fyrir 1200 fanga,
en þó var kasað þar saman 2000
körlum og konum, sem biðu þess, að
mál þeirra kæmi fyrir dómstólana.
— Hvenær skyldi koma að mjer?
hugsaði Rouget og leit yfir fangana
sem með honum voru og allir voru
milli vonar og ótta um örlög sín.
En nú leið að falli Robespierres.
Nokkrum dögum síðar brást honum
röddin í orðasennu í Konventinu,
er einn af andstæðingum hans hróp-
aði hæðilega til hans:
— Blóð Dantons kæfir þig!
Nokkpr dögum síðar opnuðust
járnliurðirnar i Saint Lazare og
ýmsir menn og konur yfirgáfu þenn-
an forgarð dauðans sem frjálsir
menn. Rouget hjelt í skyndi til Par-
is og liitti þar einn dag Bettínu,
sem nú var orðin fræg söngkona og
mikil fríðleikskona.
— Rouget! sagði luin, —- þjer
hjer? Jeg hjelt þjer liefðuð orðið
að fara sömu leiðina og liann faðir
minn.
— Nei, Bettina, örlögin vildu haga
því öðruvísi og vildu, að jeg hugs-
aði sem oftast til yðar og næturinn-
ar í Strassburg, þegar þau gerðu
okkur bæði fræg. Þá voruð þjer
varla nema barn. Munið þjer þegar
við vorum borin samhliða um göt-
urnar og þjer hvísluðuð að mjer,
að þjer hefðuð sungið lagið mitt
vel, vegna þess að þjer elskuðuð
mig?
Hann horfði á hana sterkum aug-
um, sem hún þekti aftur síðan nótt-
ina þegar þau gljáðu sem mest og
veikir fiðlutónarnir runnu saman
við rödd hans.
— Já, jeg man það, svaraði hún
hljótt.
— Nú eruð þjer fullvaxta, fögur og
fræg kona, Bettina; en — elskið
þjer mig ennþá?
Hún horfði alvarlega í augu hans:
Já, Rouget, jeg hefi aldrei verið
hugfangin af öðrum .... ])ví að jeg
hefi altaf elskað þig .... einan!
Mánuði síðar fóru gæfusöm hjón
til smábæjarins undir Jurafjöllum,
þar sem byltingin hafði fyrst kent
Rouget nafnið á byltingasöngnum,
sem hann hafði sjálfur samið, söng
eldmóðstónanna sem franskar her-
sveitir síðan unnu svo margan sig-
ur undir.