Fálkinn - 19.12.1941, Blaðsíða 53

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1941
47
Bókafregn.
Þárir Bergsson:
VEGIR OG VEGLEYSUR. —
Þórir Bergsson hefir á liðnum
árum eignast marga vini í liópi
þeirra, sem lesa og meta góðar
stuttar sögur. Það form er hentugt
á öld liraðans og liefir aldrei verið
iðkað meira en nú. En hjer á landi
liafa fáir orðið til að iðlca það; ís-
lendingurinn kýs fremur að bindá
hugsanir sinar í ljóð eða þá að skrifa
langa sögu. Þórir Bergsson er einn
þeirra sem bestum árangri ehfir
náð í smásöguritun- og hið glæsi-
iega safn hans, sem út kom í fyrra
sýndi það best live fjölþætta strengi
hann á, er liann vill lýsa atviki eða
viðburði í stuttu máli.
í ár kemur hann svo til dyranna
með stórefnis skáldsögu. En þó að
þetta sje löng saga, þá markar höf-
undur henni tíma og rúm þrengra
en venja er til — að því leyti er á
henni snið stuttrar sögu. Hún ger-
ist i bygðarlagi norðanlands á hálfu
sumri, frá miðjum slætti og fram
á liaust.
En þarna leiðir höf. fram á svið-
ið fjölda fólks og gerir því öllu skil,
eftir því sem rás sögunnar krefur.
Er þar fyrst að telja söguhetjuna,
Hrein Gauk Helgason, náttúrufræð-
ing og náttúruvin, sem kemur norð-
ur í dalinn til að skoða sjaldgæf
blóm og skrítna steina. Önnur að-
skotadýr þar í sveitinni er enski
lávarðurinn, germentaður maður,
sem er þarna að veiða lax, og hefir
með sjer þjón og matsvein. Stefán
faktor á Seleyri, er einskonar tengi-
liðr milli sveitarinnar og umlieims-
ins.
En i sjálfri sveitinni hittir mað-
ur fyrst fyrir Björn í Tungu, eins
konar útvegumann í þjóðbraut, og
Sollu dóttur hans. Hann er fyrir-
greiðslumaður Hreins Gauks. Á öðru
leylinu er Garðar í Stóradal, ungur
og ógiftur og ríkur, og hefir víða
farið og þekkir veröldina. Og loks
er Jóhannes i Litladal, ungur mað-
ur, sem hefir lamast í mænusótt-
inni, og Beta kona hans. Þetta eru
helstu persónurnar þó að fleiri komi
við sögu, svo sem gömlu lijúin, sem
jagast í beslu vinsemd í bifreiðinni
á leið heim til sín.
Hjer verður eigi tóm til að rekja
efni sögunnar. En hún er fyrir
flestra hluta sakir ágæt og hefir ýms
Iiin bestu einkenni, þeirra sem les-
endur þekkja af smásögum Þóris
Bergssonar. Þarna kemur við sögu
manntegund, sem lítið hefir farið
fyrir í íslenskum bókmentum til
þessa: unga fólkið, sem hefir fæðst
og alist upp eftir síðustu styrjöid.
Það á þarna marga fulltrúa, en ekki
síst Garðar og Sollu Björnsdóttur.
Það er rnikið talað um Iausung og
andvaraleysi nú á tímum og ástand-
inu kent um alt slíkt, en það er vel
athugunarvert, að unga fólkið, sem
ólst upp hjer á landi er með alt
öðrum brag og hugsar alt öðruvísi
en ungt fólk gerði fyrir 15—20 ár-
um. Þetta verður m. a. ljóst af lýs-
ingunum af unga fólkinu i „Vegir
og vegleysur“.
En einna minnisstæðust mun les-
endunum verða lýsingin á lamaða
manninum, Jóliannesi í Litladal,
manninum, sem sakir algerrar ör-
kumlunar getur ekki liugsað neitt
áleiðis. „Áleiðis! Nei, hjer var ekk-
ert áleiðis. Alt aftur á bak.“ Sú lýs-
ing er snildarleg.
Og yfirleitt er nákvæmni og var-
færni höfundarins i allri frásögn
svo aðlaðandi, og raunsæi lians svo
glögt en yfirlætislaust, að bólcin
SWAN
BLEKIÐ viðurkenda ávalt fyrirliggjandi
hjá
FRIÐRIK BERTELSEN & Co. H, F.
Vesturgötu 17 Símar 1858 og 2872
hvernig stóð á, að honum skyldi
takast það. 1 æfisögu sinni segir
hann sjálfur frá þessu. Hann bjó
sig undir æfistarf sitt frá því að
hann var drengur um fermingu;
frá þvi að hann las æfisögu Johns
Franklín var hann ráðinn i, að
komast útnorðurleiðina og í jiví
slcyni tók hann þegar að þjálfa sig
í íþróttum til að búa sig undir
starf sitt. Varð hann frábærlega vel
að sjer ger líkamlega, og í stað þesS'
að nema læknisfræði eins og hon-
um hafði verið hugað, tók hann
stýrimannspróf og rjeðst sem stýri-
maður í Belgica leiðangurinn, og
síðan skipstjórapróf. Með útnorður-
leiðina fyrir augum og rannsókn
norður-segulpólsins á Bothia Felix
rjeðst liann í að nema segulmæl-
ingafræði hjá Deutclise Seewarte í
Hamborg heilan vetur. -— En hvað
ferðalög á landi og ísuin snerti var
Friðþjófur Nansen hans mikli læri-
faðir.
Það verða hvörf í lífi Amundsen
upp úr 1920 þegar hann skilur við
skip sitt, „Maud“ austur i Alaska
og fer til Ameríku og siðan heim til
liess að búa sig undir að fljúga til
norðurskautsins i stað þess að kom-
ast það skiprekandi og gangandi.
Amundsen hafði þegar í fyrstu
bernsku flugsins gert sjer ljóst, að
fært væri að rannsaka hjarnbreiðúr
heimskautanna úr lofti. En til þess
að koma því i framkvæmd þurfti
fyrst og fremst mikið fje og það
ljek ekki á lausu. Einstakir menn
og norska ríkið höfðu að vísu stutt
hann með ráðum og dáð, en eftir
tvö fyrstu árin, sem „Maud“ var að
þvælast fyrir norðan Síberíu, var
ckki laust við að menn færu að
þreytast á honum. í Ameriku lenti
honum saman við danskan höfuð-
hleyping, sem þóttist hafa ráð til
að útvega fje, en sveik alt, sem liann
hafði lofað. — Lenti Amundsen í
Veljið hreinasta, aflmesta og
drýgsta benzínið fyrir bílinn
yðar og þjer akið lengra á
hverjum líter og farið margfalt
betur með vjelina.
NOTIÐ B.P. BENZÍN.
OLÍUVERSLUN ÍSLANDS H.F.
hlýtur að eignast fyrir vin livern
þann, sem les hana. Hjer tíðkast ei
liin breiðu spjótin og gætir livergi
tillineigingar i þá átt, að grípa til
gífurviðburða og hávaða til þess
að krydda efnið. Þeir kostir eru
ekki gefnir nema fáum ritliöfundum,
að falal ekki fyrir freistingum
skarkalans.
Róalcl Amundsen:
SÓKN MÍN TIL
HEIMSKAUTANNA.
Norðan frá Akureyri, frá Bóka- -
forlaginu Eddu, hefir Fálkanum
borist falleg bók og girnileg til fróð-
leiks. Það er þýðing á síðustu bók
Roalds Ainundsen lieimskautakönn-
uðar, „Mit liv som polarforsker",
þýdd af Jóni Eyþórssyni og svo
vönduð að ytra frágangi, að hún
ber af flestum bókum livað það
snertir og hefir þó bókasnyrtni
fleygt mikið fram á síðari árum.
En Oddur Björnsson var talinn
einn smekkvísasti prentari landsins
lijer fyrir eina tíð. Þessi bók sýnir,
að Prentverk Odds Björnssonar
kann að ganga frá bókum enn.
Roald Amundsen var mesti land-
könnuður samtiðar sinnar og hveit
mannsbarn á íslandi kannast við
nafn lians og veit að hann komst
fyrstur manna á suðurskautið og
flaug yfir norðurskautið. Margir
vita líka, að hann vann ýms jirek-
virki önnur, svo sem að sigla land-
norðurleiðina, norðan Asíulanda, og
útnorðurleiðina — úr Davissundi
norðan Kanada til Kyrrahafs —
hefir enginn farið sjóleiðina nema
liann, livorki fyr nje síðar, og er sú
fór sennilega engu minna þrelcvirki
en suðurskautsför hans.
Þetta vita menn að hann gerði,
en liitt vita menn yfirleitt ekki,