Fálkinn - 22.11.1961, Blaðsíða 14

1
ekki aðeins heyrt til útburða,
heldur séð þá alloft, og er sagt
að þeir gangi á öðru knénu
og öðrum olnboganum, en
hafi fætur og hendur kross-
lagðar. Útburðir hafa oft þótt
villa um menn engu síður en
draugar, einkum á náttarþeli
eða í þoku, og kosta kapps um
að komast þrisvar í kringum
menn, en ef þeim tekst það
verður hver sá vitstola er fyr-
ir því verður; fleira gjöra þeir
iilt af sér ... Ekki eru útburð-
ir klæðgöfugir og oftast eiga
þeir að sjást með mórauðan
lepp utan um sig; er það dula
sú sem móðirin vafði barnið í
ep hún bar það út.
Endur fyrir laungu bar svo
til á Húsafelli eitt sumar, að
tvær dætur prestsins önnuð-
ust selstörf í gili því er Selgil
er kallað, ásamt smalanum.
Hann hét Vigfús og var kall-
aður Skriðu-Fúsi.
Viðurnefni sitt bar hann af
því að eitt sinn hafði hann
vei'ið dæmdur fyrir afbrot —
dæmdur til að skríða ævin-
lega á fjórum fótum í annarra
viðurvist. Þess vegna fór Fúsi
oft liuldu höfði og lét víða ber-
ast yfir fáfarna stigu. Almenn-
íngsálitið taldi hann ófyrir-
leitinn; jafnvel stórhættuleg-
an; sagt var að hann tíðkaði
að liggja í grennd við alfara-
vegu og veina, unz fólk áleit
að þar væri einhver slasaður
eða barn í nauðum stat't. Með
því móti átti hann að hafa náð
kvenfólki á sitt vald og neytt
það til lags við sig.
Hvað sem því líður var Fúsi
smali á Húsafelli þetta sumar
og aðstoðaði dætur prests í
selinu. Hann mátti taka til
fótanna í kríngum búsmalann
ærnar máttu sjá það. En að
sjálfsögðu var til þess ætlazt
að Fúsi skriði á fjórum þegar
selstúlkurnar voru nærri.
En hvernig nú sem það hef-
ur atvikazt, mun Fúsi hafa
skriðið eins nálægt þeim og
hann komst: „Fúsi skreið
heldur nærri prestsdætrum,
og urðu þær báðar óléttar“
-----segir sagan.
Sagan getur þess ekki hvert
Fúsi lagði leið sína að endaðri
sumardvöl á Húsafelli, en næst
rekumst við á hann vestur í
Kerlingarskarði í hríðarbyl
um hávetur. Þá nótt er kom-
ið á baðstofuglugga á Hjarðar-
felli og vísa kveðin við raust;
segir þar að Skriðu-Fúsi
hreppti hel og úti dó á Kerl-
íngarskarði; og menn fara í
bítið að leita hans. Hann
finnst dauður í kvíslum nokkr-
um á fjallinu sem síðan heita
Fúsaskurðir; þar sækir ógleði
að ferðamönnum enda er stað—
urinn auðnarlegur og ekki
laus við slæðíng síðan.
En snúum aftur í Selgilið
á Húsafelli. í gil þetta liggur
annað gil úr suðri með mikl-
um gljúfrum og háixm hömr-
um, er Teitsgil er kallað —
og kennt við Fjalla-Teit þann
er Heiðarvígasaga segir að:
„lifði því líkara sem hann
væri illdýri en hann væri
maðr.“
Það varð ráð prestsdætra að
þær ólu börn sín í selinu og
báru þau út í Teitsgil.
Hið hræðilega úrræði sem
oft var neytt á liðnum öldum,
að bera út börn, leiddi vo-
veiflegar verur inní kynja-
heim þjóðtrúarinnar: útburð-
ina.
„Þar sem börn eru út borin
er sagt að heyrist ýlfur og
vein mikið fyrir illum veðr-
um; ýlfran útburða er svo
leið og ámáttleg að til hennar
er jafnað og kallað ámátlegt
hljóð „útburðarvæl“ og að
„væla eins og útburður“ ef
illilega er æpt. Menn hafa
Móðir mín í kví kví,
kvíddu ekki því, því,
ég skal ljá þér duluna mína
að dansa í
og dansa í,
kvað útburðurinn á kvía-
veggnum til móður sinnar,
þegar hún kvartaði undan að
eiga ekki föt til vikivakans.
Til manns var ég ætluð
eins Og þú,
kvað útburðurinn á gluggan-
um, þegar systir hans, sem
fékk að njóta lífsins, hélt brúð-
kaup sitt.
Ofanskráð mimnmæli um
skipti Skriðu-Fúsa af prests-
dætrum í Selgili eru teingd við
öndverða 18. öld eða nánar til-
tekið prestskaparár séra Sig-
valda Halldórssonar að Húsa-
felli, 1736—1756. Eingin leið
mun framar að dæma um
sannleiksgildi þeirra; en trú-
in á útburðina í Teitsgili var
Þegar Guðný var Iftil var hún eitt sinn í smalamennsku. Þá var það
sem henni virtist annar útburðurinn nálgast sig, hún tók á rás með
hann á hælunum heim til bæjar ...
ÍSL. FRÁSÖGN EFTIR ÞORSTEIN FRÁ HAMRI
U
FALKINN