Fálkinn - 14.03.1962, Blaðsíða 22

✓
J) 4agAinA öm
UM KARTÖFLUR
Illmögulegt þykir flestum að vera án
kartaflna. Fólk vill helzt ekki neyta
matar nema soðnar kartöflur skipi
heiðurssessinn á matborðinu. Þess vegna
eru fá mál viðkvæmari heldur en sala
og dreifing á þessum ómissandi jarð-
ávexti.
Ræktun kartaflna á íslandi er ýms-
um vandkvæðum háð. Hinum innfæddu
þykir líka hálfgerð niðurlæging að
stunda slíka ræktun. Margir reyna að
vísu að setja niður í smá garðholu, en
ef eitthvað kemur upp hjá þeim, eru
þeir búnir að reita berin af grösunum
á miðju sumri, því þeim þykir nýnæmi
í því að borða litlar kartöflur. Þeir losna
þá líka bæði við að afhýða þær og skera.
Þeir, sem reyna að rækta kartöflur
í stórum stíl, eru sífellt á nálum vegna
ýmissa sjúkdóma og skordýra, sem
herja hinn íslenzka stofn af kartöflum.
Þetta íslenzka kartöflukyn er nefnilega
mjög heilsulaust. Svo er hið óútreikn-
anlega veðurfar versti óvinur kartöflu-
ræktenda, því oft hefur frost fellt
kartöflugrás á einni nóttu, jafnvel þótt
á miðju sumri sé. Og komist uppskeran
óskemmd í jarðhúsin, þá vofir sífellt
yfir, að kartöflumyglan leggi hana und-
ir sig, og þá verður lítill afraksturinn.
Það vantar því oft mikið upp á, að
hér takist að rækta kartöflur, sem
nægja til að seðja kartöfluhungur lands-
ins barna allan ársins hring. Þess vegna
verður að flytja þessa nauðsynjavöru
inn í stórum stíl. Helzt 'er flutt inn frá
Hollandi og Danmörku. Skaparinn gerir
það þó stundum að gamni sínu, að
sleppa landinu við stöngulsýki og
myglu, og hefur þess vegna komið
fyrir, að kartöfluuppskeran hefur verið
meiri en svo, að hægt væri að éta hana
á heilu ári. Þá skemmist mikið af þess-
um ágæta jarðávexti.
Af því, sem að framan hefur verið
sagt, má sjá, að það mun ekki vera
neitt auðvelt að verzla með kartöflur
á íslandi. Til að gera allt eins auðvelt
og mögulegt er, er hér einokun á inn-
flutningi og sölu á kartöflunum. Svo
er nú líka það, sem gerir málið flókið,
að landsmönnum er hlíft við því að
borga sannvirði fyrir kartöflur sínar.
Ríkisvaldið beitir hér því einfalda
bragði, að láta okkur greiða lítilræði
fyrir hvert kíló, en tekur svo restina
af okkur í hærri sköttum. Það liggur
því í augum uppi, að sá, sem ræktar
kartöflur og selur Kartöflueinokuninni,
verður að fá fullt verð fyrir sína vöru.
Og það fær hann líka, en þetta gefur
svo ýmsum bragðarefum tækifæri til
að ná sér í nokkrar krónur á ríkisins
kostnað. Það gera þeir með því að kaupa
kartöflurnar niðurgreiddar, en selja
þær svo einkasölunni aftur sem sína
eigin uppskeru. Þótt kartöflurækt þyki
ekki mjög fínn atvinnuvegur, þá þykja
svona viðskipti mjög virðingarverð.
Smásalarnir fá ekki að leggja nema
ósköp lítið á kartöflur þær, sem þeir
selja. Þeim þykir því mikið stúss við
að afgreiða þær og setja í poka. Mat-
vörubúðirnar eru orðnar svo fínar, að
þar má helzt ekki sjást skítugur striga-
poki með kartöflum í. Kartöflur eru
líka svo ljótar, þangað til búið er að
sjóða þær og afhýða. Veslings hús-
mæðurnar áttu bágt með að bera meira
en eitt eða tvö kíló heim í einu. Kaup-
mennirnir sögðu, að vigtun og umbúðir
kostuðu svo mikið, að álagningin borg-
aði ekki erfiðið. Þeir neituðu því að
selja kartöflur, nema einkasalan vigt-
aði þær og setti í bréfpoka, eða hús-
mæðrum yrðu fengnir sterkir hand-
leggir. svo þær gætu borið fleiri kíló
heim í hverri ferð.
Um tima var því neyðarástand í kart-
öflumálum landsins. Fólk varð að kaupa
blessaðar kartöflurnar sínar í einka-
sölunni í hálfum sekkjum, og þrái ég
ekki þá daga aftur, því þrjá poka varð
ég að draga alla leið frá einkasölunni
og heim til mín.
En allar deilur leysast um síðir, og
Frh. á bls. 34.