Fálkinn - 02.12.1963, Page 40

(jtilcgumenn
Framh. af bls. 23.
hvar hann bjó. Erlendur var,
eins og þegar var sagt, á æsku-
árum einrænn og dulur, jafnt
í máli og háttum, en þrekmað-
ur til vinnu og trúr húsbænd-
um. Eitt sinn er mælt, að bóndi
sendi Erlend til skógartöku, er
þá var allvíða enn fremur góð.
Mælti bóndi svo við Erlend, að
hann skyldi taka skóginn, þar
sem hann væri beztur og mest-
ur. Erlendur fór trúlega eftir
fyrirmælum húsbónda síns, og
valdi sér hinn bezta stað til
skógarhöggsins, þar sem skóg-
ur var hvort tveggja í senn hár
og þéttur. En honum brást hrap-
allega bogalistin. Hann lenti í
landi annars en húsbónda síns,
og var kærður fyrir gripdeild.
Erlendur var yfirheyrður um
skógartökuna af sýslumanni og
síðan saksóttur. Erlendur var
alldulmáll í svörum við yfir-
heyrsluna og talaði stundum í
líkingum eða á huldu. Vissi því
sýslumaður á stundum ógjörla,
hvort hann meðgekk eða neit-
aði. Spillti þetta allmikið mál-
stað hans. Fór því svo að sýslu-
maður dæmdi Erlend til sektar,
að hýðast, eins og þá var siður
fyrir minni háttar yfirsjónir.
En húsbóndi hans slapp, án
nokkurrar sakar. Þetta varð
þung raun ungum manni, lítt
hörðnuðum, og ekki sízt, þegar
hann fann glöggt sjálfur, að sér
hafði verið gert rangt til, og
hann hefði í raun réttri engan
glæp framið.
Að afstaðinni þessari raun,
varð Erlendur greinilega var'
þess, að fólk fyrirleit hann og
sniðgekk. Hann varð því fljót-
lega allt annar maður, tor-
tryggði alla og treysti fáum.
Erlendur varð því enn þá ein-
rænni en áður. Hann fór tíðum
e nförum og forðaðist samneyti
s °m allra mest við fólk, sérstak-
> a sveitunga sína. Honum
rekk fremur illa að fá vist,
þrátt fyrir atgjörvi sitt og
dugnað. Hann tók því að stunda
lausamennsku, án þess að fá
til þess leyfi. Flakkaði hann því
milli bæja, og fékk sér vist við
og við. Voru bændur fúsir að
taka hann í vinnu um tíma, þar
sem hann var alþekktur að
dugnaði og trúmennsku við alls
konar störf. Á vertíðum stund-
aði hann sjómennsku, oftast í
Vestmannaeyjum en stundum
suður með sjó. Erlendur tók
kaup sitt, annað hvort í vel
seljanlegri kaupstaðarvöru eða
peningum — en aðeins sleginni
mynt. —
A
0
þennan mund var
mikill gróðahugur í ungum
mönnum. Fleiri tækifæri gáfust
en áður að komast áfram.
Menn söfnuðu peningum eftir
getu og varðveittu þá á kistu-
botni eða í handraða, þar til
þeim tókst að eignast svo mikið,
að þeir gætu keypt jörð eða
jarðarpart og hafið búskap.
Menn lögðu yfirleitt ekki pen-
inga sína á vöxtu eða lánuðu
þá gegn vöxtum. Þó var heim-
ilt eftir 1822 að leggja peninga
á vöxtu í konungssjóð, en sára-
fáir notfærðu sér það, aðallega
ríkismenn og embættismenn.
Erlendur Helgason varð
snemma mikið fyrir að safna
peningum og gekk þessi fýsn
hans úr hófi fram, svo að furðu
gegndi. Á stundum jaðraði
gróðafýsn hans við gripdeildir.
Hann fór passalaus milli sveita,
en það var algjörlega óheimilt.
Var hreppstjórum skylt að
handsama slíka menn og til-
kynna sýslumönnum um ferðir
þeirra og jafnvel að ráðstafa
þeim, þar til þeir kæmust til
heimkynna sinna.
J
f W rið 1825 er Erlendur
á ferð eða í lausamennsku
suður á Álftanesi og komst þar
í kast við hreppstjóra Álftnes-
inga og var settur í hald, eftir
að hafa verið grunaður um
þjófnað. Ólafur Finsen sýslu-
maður í Gullbringusýslu sendi
sýslumanninum í Árnessýslu
eftirfarandi lýsingu á Erlendi
21. maí 1825: „Erlendur Helga-
son, að sögn hans 32 ára gam-
all, fæddur í Landmannahrepp
í Rangárvallasýslu, strauk frá
Ráðagerði í Álftaneshreppi inn-
an Gullbringussýslu nóttina
milli þess 19. og 20. þ. m.
Hann er meðalmaður á hæð,
nokkuð þrekvaxinn, ljóshærð-
ur, skegglítill, bleikur í andliti,
kinnfiskasoginn, hökulangur og
nokkuð undirleitur, óframar-
legur og seinn í tali við fólk.“
Ekki er mér kunnugt um,
hvað úr þessari kæru varð.
Helzt er ég á, að Erlendur hafi
sloppið við frekari rekagátt.
Eftir því, sem greint er í
heimildum, stundaði Erlendur
00

////'/',

/4'
Einangrimargler
Framleitt einungis úr úrvals
gleri. — 5 ára ábyrgð.
Pantið tímanlega.
KORKIÐJAIM H.F.
Skúlagötu 57. — Sími 23200.
alls konar prang. Hann eignað-
ist hesta nokkra og keypti að-
eins hina völdustu gripi, trausta
og þolna. Hann eignaðist líka
útbúnað nokkurn til ferðalaga
og valdi hann einnig með það
fyrir augum, að til langferða
væri kjörinn. Erlendur eignað-
ist föt traust og skjólgóð og held
eftir því, sem þá var framast
kostur. Erlendur komst á snoð-
ir um það, að hann myndi hafa
meira upp úr sér á sumrum, éf
hann færi norður í land, haf-
andi með sér ýmsar vörur til
sölu og stunda jafnframt kaupá-
vinnu. En á þessum árum
treystust fáir að fara fjöll norð-
ur, og sízt af öllu einir síns
liðs, sakir útilegumanna og
annarra orsaka. En Erlendur
lét það ekki aftra sér. Hann
hóf norðurferðir og gekk allt
sæmilega.
r
rlendur fór einn síns
liðs norður í land mörg sumur.
Hann flutti með sér skreið á
nokkrum hestum, allt upp í
fjóra til sex. Jafnframt keypti
hann smíðisgripi þarfa, svo sem
rokka og fleiri búsáhöld. Þótt-
ust menn hafa af því sannar
fregnir, að hann kæmi ekki méð
þessa hluti norður til byggðar,
heldur seldi þá á fjöllum úti-
legumönnum. Þótti fólki þetta
hátterni einkennilegt og vakti
það talsvert umtal. En jafn-
framt kaupskapnum stundaði
Erlendur kaupavinnu fyrir
norðan og varð gott til fjár.
Hann var vel vitandi þess, hve
lítið þeim mönnum varð úr
peningum, er áttu pappírspen-
inga á æskuárum hans. Hann
tók því alls ekki á móti slíkum
verðmætum, heldur aðeins
sleginni mynt. Er mælt, að
hann hafi átt talsvert mikið af
peningum. En hann var í vand-
ræðum að varðveita þá. Bróðir
Erlends hét Þorkell. Hann
fekk gott gjaforð og varð bóndi
Framh. á bls. 41.
►
40 FALKINN
I