Fálkinn - 10.08.1964, Blaðsíða 24

Það heyrist ekkert útburSarvæl ofan úr
Tobbugjót, enda er engra veðurbreytinga von.
Það er fullt útlit fyrir að sama veðurblíðan
haldist enn um sinn. Það heyrist eiginlega
ekkert hljóð — það er allt svo undurhljótt
þennan milda og kyrra vordag þegar Kjartan
oddviti stöðvar jeppann sinn og við stígum
út við kirkjugarðinn á hinu forna prestssetri
— Hálsi í Hamarsfirði eða Beruhálsi eins og
hann er sums staðar nefndur í fornum heim-
ildum. Kirkjugarðurinn er eiginlega það eina
sem minnir á, að hér hafi eitt sinn verið
kirkjustaður með kirkjugestum og messu-
gerð á hverjum helgum degi.
Og þessi kirkjugarður dylst ekki neinum
vegfaranda. Það ætti ekki að fara framhjá
neinum, sem leggur leið sína í björtu eftir
þjóðveginum um Hálsaþinghá að þetta er
helgur reitur — hinzti hvílustaður fólksins
í þessu plássi um aldaraðir. Þjóðvegurinn
liggur sem sagt alveg meðfram kirkjugarðs-
veggnum, sem er hlaðinn úr torfi og grjóti
upp á gamlan móð með einhvers konar girð-
ingu ofan á.
í þessum garði eru nokkrir bautasteinar,
fáir þó. Flest minnismerkin eru svartir, breið-
ir járnkrossar sumir með dönskum áletrun-
um, því hér hafa borið beinin erlendir innan-
búðarmenn, kannski faktorar fyrir selstöðu-
verzluninni á Djúpavogi. Sumir krossarnir
eru skakkir og hallast, sumir fram, sumir
aftur, sumir út á hlið. Þeir hafa ekki náð
festu í íslenzkri mold frekar en þeir sem
undir þeim hvilast. — En hér er samt einn
íslenzkasti bautarsteinn íslands. Hann er yfir
bóndanum Jóni Þórarinssyni frá Núpi á Beru-
fjarðarströnd. Hann bjó síðast hér á næsta
bæ Strýtu. Sonur hans Ríkharður hefur
mótað andlitsmynd hans. Hún er á legstað
hans austast í þessum gamla kirkjugarði.
Þegar við höfðum litast um í þessum forna
legstað, höldum við heim í bæinn. Hér ríkir
sama kyrrðin eins og umhverfis. Og það er
ekki nema eðlilegt. Nú er þetta gamla prest-
setur í eyði eins og sum önnur býli íslands á
þessum tímum hinna öru breytinga í atvinnu-
háttum.
Það er ekkert, sem rýfur þessa kyrrð nema
steindeplar og sólskríkjur sem skjótast á
hröðu flugi sínu milli auðra útikofa og hálf-
fallinna garðbrota. Þó sjáum við menn í
nokkrum fjarska. Þeir eru að bera á túnið á
næsta bæ Strýtu, sem stendur hér s. a. s.
samtýnis. En þeir nota hvorki traktor né
dreifara, hafa bara gamla lagið sáldra áburð-
inum með höndunum og lognið er svo mikið
að Kjarninn „stendur“ í logninu áður en
hann fellur ofan í gráðugt gin gróðursins í
grænu túninu.
Kannski það hafi einmitt verið svona dag-
ur — mildur og kyrr, en sólarlaus sumar-
dagur. Þá fékk þessi bær óvænta og ægilega
heimsókn fyrir 337 árum. Það var einmitt
um þetta leyti árs, 6. júlí árið 1627. Tyrkja-
rán, öll hngsum við til þess atburðar með
andstyggð og hryllingi. Aldrei lesum við um
aðfarir víkinganna hér á þessu varnarlausa
landi án þess að það setji að okkur hroll og
óhuenan
Árið 1627 var sr. Jón Þorvarðsson prestur
hér að Hálsi. Hann var hniginn að aldri,
sömi»lo?ð{« kona hans, Katrín Þorláksdóttir.
24
Jón Þórarinsson frá Núpi á Berufjarðarströnd
faðir Ríkharðs Jónssonar bjó á Strýtu.
Þau áttu að minnsta kosti tvær dætur og ef til vill fleiri börn, en alls vom
9 manns hjá þeim í heimili.
í gamalli v.ísu um komu Tyrkjans að Hamri segir:
Grimmdarlegar létu en ljón
lýðurinn þeygi frjálsi.
Ur sæng þeir tóku séra Jón,
er sat á Beruhálsi.
En þetta er ekki rétt. Sr. Jón var ekki heima þegar ræningja bar að
garði. Hann var í seli uppi á Búlandsdal með allt sitt fólk, enda var þetta á
þeim tíma árs, þegar þar þurfti að sýsla ýmislegt við málnytpening. En enginn
má sköpum renna. Selför sr. Jóns þennan júlídag fékk ekki borgið hohum
og fólki hans úr klóm ræningjanna. Selið var ekki ]pn«t undan og þar komu
ránsmennirnir presti óvörum og föTki h--'"v oo fpnmi '• ngað það allt. utan
einn nilt .Tón Ásgrímsson sem tók á rás ■ n kkn »■»’•> le'ð til Berufiarðar.
Þangað ráku i'æningjar líka fanga sina eins og fénað, einnig hin öldruðu
1-AlwNN