Fréttablaðið - 03.10.2009, Blaðsíða 18

18 3. október 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
F
orseti Íslands sagði við setningu Alþingis á fimmtudag
að sóknarskeið fyrir Ísland væri raunhæft haustið 2010
og nú þyrfti að hætta flokkadráttum. Hvernig á að eyða
flokkadráttum í þjóðfélagi sem byggir á stjórnmálaflokk-
um og mismunandi lífsviðhorfum fólks? Af hverju eigum
við að bíða til haustsins 2010 með sóknarskeið? Fjárlagafrumvarpið
boðar niðurskurð á útgjöldum og skattahækkanir sem endurspeglar
stefnu stjórnvalda. Forsvarsmenn samtaka í atvinnulífinu og fjöl-
mörg fyrirtæki og einstaklingar eru langeyg eftir vonarneista og
trú á að ástandið sé að lagast. Það er ekki hægt að bíða haustsins
2010 með að spila sóknarleik.
Fjárlagafrumvarp næsta árs lofar ekki góðu. Það versta við
núverandi aðstæður er að hækka verulega skatta á fyrirtæki og
einstaklinga. Það dýpkar kreppuna. Tekjuaukning þjóðarinnar
má ekki byggja á því að taka mikla fjármuni af fyrirtækjum og
einstaklingum til að auka tekjur ríkissjóðs. Þá er verið að færa
fjármuni úr vasa almennings og athafnafólks í vasa ríkissjóðs. Það
mun ekki auðvelda sóknarleikinn og atvinnuuppbyggingu.
Fjöldi lítilla og meðalstórra fyrirtækja og einstaklinga er með
frábærar hugmyndir um atvinnuuppbyggingu og tekjuöflun með
útflutningi á vöru og þjónustu. Mörg þessara fyrirtækja hafa tengst
rannsóknum innan háskólanna og það er oft vanmetið hve stórt
hlutverk háskólarnir geta leikið í nýsköpun og þróunarstarfi. Þessi
litlu og meðalstóru fyrirtæki og starfsfólk þeirra eru mikilvægur
hluti sóknarleiksins enda eru vel yfir 90 prósent fyrirtækja í land-
inu með færri en 50 starfsmenn. Þarna eru þúsundir starfsmanna,
yfirleitt vel menntað fólk sem er að bera ávöxt vegna góðrar mennt-
unar og dugnaðar. Við eigum nokkur fyrirtæki í sömu sporum og
Marel og Össur fyrir 10 til 15 árum og þurfum að hlúa að þeim.
Það eru einstaklingar og lítil og meðalstór fyrirtæki sem þurfa
að vera drifkraftur íslensks atvinnulífs um þessar mundir. Atvinnu-
uppbygging verður ekki til við ríkisstjórnarborðið eða í ríkisbönk-
unum, en ríkisvaldið, bankarnir og lífeyrissjóðirnir þurfa að veita
stuðning og vinna með í endurreisninni. Lagning vega og jarðganga
og bygging háskólasjúkrahúss eru áhugaverð verkefni, en búa ekki
til nýjar útflutningstekjur og nýtt sóknarskeið. Þjóðin þarf atvinnu-
uppbyggingu sem byggir á útflutningstekjum, öflun gjaldeyris, til
að koma okkur út úr vandanum. Við þurfum sóknaráætlun strax, en
ekki starf sóknarnefnda sem skila skýrslum síðla árs 2010! Sókn-
arnefndir gegna mikilvægu hlutverki í kirkjulegu starfi, en við
þurfum annars konar vinnulag við endurreisn atvinnulífsins.
Hvar eru hugmyndir um atvinnuuppbyggingu?
Þjóðin þarf nýtt
sóknarskeið strax
ÞORKELL SIGURLAUGSSON SKRIFAR
Hvað þýðir afsögn Ögmundar Jónasson-ar? Sjálfur segist hann hafa vikið af ráðherra-
bekknum til þess að verða ekki
viðskila við samviskuna. Er það
rétt? Á sama tíma heitir hann full-
um stuðningi við ríkisstjórnina.
Forystumenn hennar segja hins
vegar að hún fari frá fái hún ekki
meirihluta Alþingis til að rjúfa
samkomulagið um lyktir Icesave-
málsins frá því í ágúst.
Fari svo að Ögmundur Jónas-
son og fylgismenn hans í þing-
flokki VG neiti að rjúfa Icesave-
samkomulag Alþingis nema í sátt
við alla þá sem að því stóðu segir
hann satt um vegferðina með sam-
viskunni. Greiði hann fyrir fram-
gangi nýju Icesave-niðurstöðunnar
með atkvæði sínu eða hjásetu segir
hann ósatt. Þá er afsögnin í besta
lagi friðþæging
gagnvart samn-
ingsrofi.
Enginn vafi er
á að Ögmundur
Jónasson styrkti
pólitíska stöðu
sína með því
að hafa forystu
um breiða sam-
stöðu á Alþingi
um Icesave -
málið. Svarið við þeirri spurningu
hvort afsögnin efli hann sem stað-
fastan stjórnmálamann fer alfarið
eftir því hvaða afstöðu hann tekur
þegar málið kemur til kasta þings-
ins á ný. Það er einfaldlega óskýrt
enn sem komið er.
Veikti forsætisráðherra stöðu
sína með því að þvinga Ögmund
Jónasson til afsagnar? Krafan um
einingu í ríkisstjórninni var rétt-
mæt. Hún kom hins vegar of seint
fram. Ríkisstjórnin lenti í hafvill-
um með málið þegar á frumstigi.
Annars vegar hefði forsætisráð-
herra í vor sem leið átt að taka
málið upp við forsætisráðherra
Bretlands og Hollands. Hins vegar
hefði sú eðlilega krafa þá þegar átt
að liggja ljós fyrir að einingar væri
krafist í ríkisstjórninni.
Icesave-málinu þurfti að ljúka
með samningum. Vinnubrögðin
sem nú hafa leitt til þess að ríkis-
stjórnin þarf að ganga á bak orða
sinna bæði gagnvart viðsemjend-
unum og Alþingi munu á hinn bóg-
inn hafa margvíslegar afleiðing-
ar. Eftir þessa atburði er stjórnin
líkari skipi bundnu við bryggju en
fleyi á siglingu.
Um réttmæti þess að semja á ný
er ekki unnt að dæma fyrr en stað-
reyndir málsins eru opinberaðar.
Glíman við samviskuna
Augljósasta afleiðingin af Icesave-óförunum er sú að stjórnarflokkarn-ir munu eiga mun erfið-
ara með að ná saman um mark-
vissar ráðstafanir í mikilvægum
málum. Það helgast af því að örð-
ugra verður fyrir VG að víkja frá
grundvallarstefnu sinni eftir að
andófshópurinn í Icesave-málinu
hefur verið knúinn til að breyta
samkomulaginu sem gert var á
Alþingi.
Þegar fyrir afsögn Ögmundar
Jónassonar var komið upp á yfir-
borðið að VG ætlaði að bregða
fæti fyrir allar framkvæmdir í
orkunýtingarmálum sem kostur
væri á, jafnvel með ólögmætum
stjórnvaldsákvörðunum. Samfylk-
ingin hefur þegar þurft að kyngja
tafaleikjum á þessu sviði og mun
þurfa að ganga lengra eftir því
sem líður á stjórnarsamstarf-
ið. Það væri í góðu lagi ef þessar
framkvæmdir væru ekki einn af
hornsteinum endurreisnarinnar.
Við afsögn sína tók Ögmundur
Jónasson tvennt fram sem lýtur
að grundvelli stjórnarstefnunn-
ar: Segja yrði upp samkomulag-
inu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
og hverfa yrði frá stefnunni í rík-
isfjármálum á miðju næsta ári.
Ólíklegt er að Ögmundur Jón-
asson hafi styrk til þess að knýja
fram slíka kúvendingu á stjórnar-
stefnunni með formlegum hætti.
Hitt er sennilegt að honum muni
takast að hafa forystu fyrir því að
í samningum stjórnarflokkanna
um framgang efnahags- og ríkis-
fjármálastefnunnar verði veittur
svo mikill afsláttur að þau mark-
mið náist ekki sem að er stefnt.
Pólitískar undirstöður endurreisn-
arstarfsins eru því mun veikari nú
en við stjórnarmyndunina.
Málefnalegur afsláttur
Við afsögnina hert i Ögmundur Jónasson mjög á þeirri einangrunar-hyggju sem lengst af var
einungis borin uppi af sósíalistum
lengst til vinstri. Þessir atburðir
munu því dýpka gjána milli stjórn-
arflokkanna varðandi umsókn um
aðild að Evrópusambandinu.
Aðildarspurningin er framtíð-
armál fremur en augnabliksmál.
Hún hefur þó að einu leyti bein
tengsl við endurreisn efnahagslífs-
ins. Stöðugleiki á fjármálamarkaði
með frjálsum og haftalausum við-
skiptum er borin von með svo lítinn
gjaldmiðil sem krónan er.
Stólparót efnahagshrunsins ligg-
ur í ofrisi og síðar falli gjaldmiðils-
ins sem var undanfari bankahruns-
ins. Úrslitin í endurreisnarglímunni
ráðast af því hvort fólkið og fyrir-
tækin fá samkeppnishæfa mynt.
Enginn stjórnmálaflokkur hefur
enn sem komið er kynnt trúverð-
uga stefnu í peningamálum með
íslenskri krónu. Eini sjáanlegi
möguleikinn í þeim efnum er evran.
Það aukna málefnavægi sem VG
fær i kjölfar síðustu atburða veikir
baráttuna fyrir samkeppnishæfum
gjaldmiðli.
Þá vaknar spurningin: Hvar er
miðjan í íslenskri pólitík? Er ekki
meirihluti á miðjunni fyrir nauð-
synlegri aðhaldspólitík í ríkisfjár-
málum, brýnum orkunýtingar-
framkvæmdum, mikilvægi þess að
fá samkeppnishæfa mynt og gildi
þess að Ísland eigi aðild að öflug-
ustu samtökum Evrópuþjóða?
Ríkisstjórnin var beinlínis mynd-
uð til að skerpa andstæður í pólit-
íkinni. Hún hefur öruggan þing-
meirihluta til að sitja áfram í þeim
tilgangi. Atburðir liðinnar viku
gætu hins vegar leitt til þess að á
næstu misserum verði það sjónar-
mið ríkara í grasrót samfélagsins
að miðjunni í íslenskum stjórnmál-
um beri að taka höndum saman til
að tryggja samstöðu og stjórnfestu
við endurreisnina.
Hvar er miðjan?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Þarna eru þúsundir starfsmanna, yfirleitt vel mennt-
að fólk sem er að bera ávöxt vegna góðrar menntunar
og dugnaðar.