Fréttablaðið - 19.11.2009, Blaðsíða 46

19. NÓVEMBER 2009 FIMMTUDAGUR6 ● ævisögur
Sigurður Gylfi Magnússon,
doktor í sagnfræði, hefur
rannsakað íslenskar ævisögur,
sjálfsævisögur og endur-
minningarit í gegnum tíðina.
Hann segir slíkar bókmenntir
hafa haft mikla þýðingu fyrir
samfélagið.
„Fyrst og fremst eru þetta alvöru
bókmenntir sem hafa haft mikla
þýðingu fyrir samfélagið,“ segir
Sigurður Gylfi Magnússon, doktor
í sagnfræði, sem hefur rannsakað
íslenskar ævisögur, sjálfsævisög-
ur og endurminningarit í gegnum
tíðina.
Gylfi segir mikilvægt að gera
greinarmun á ritum sem falla í
ofannefnda flokka, því um ólíkar
tegundir bókmennta sé að ræða.
Ævisögur sem slíkar fjalli um líf
tiltekins einstaklings sem er látinn.
„Þar er blandað saman ævi þeirra
og útgáfu heimilda sem tengjast
þeim, svo sem löngum köflum úr
bréfum eða dagbókum, án mikill-
ar úrvinnslu. Það einkennir þess-
ar tegundir bóka þar sem skrif-
að er um Jón Sigurðsson, Hannes
Hafstein eða Halldór Laxness, að
þær eru mjög langar, eða allt upp
í tvö þúsund síður sumar. Bresk
bók um Wittgenstein eða Churchill
er kannski á bilinu þrjú til fjögur
hundruð síður, og rannsóknirnar
þrælhugsaðar.“
Sigurður Gylfi segir að sjálfs-
ævisagan hafi orðið mjög vinsælt
bókmenntaform hér á landi. „Það
er merkilegt að því leyti að fólk af
öllum stigum ruddist fram og sagði
sína sögu, oft án þess að hafa unnið
sér nokkuð til frægðar. Í þessum
skilningi má segja að sjálfsævisag-
an hafi verið þjóðernispólitískt rit.
Í langflestum tilfellum voru þetta
karlmenn að segja frá því hvernig
þeir stóðu sína plikt og unnu með
hinu nýfrjálsa landi. Fram eftir
20. öldinni var ekki til mikil sagn-
fræði og segja má að sögur alþýðu-
fólks hafi fyllt inn í ákveðið tóma-
rúm. Það var kallað eftir þessum
sögum,“ segir Sigurður.
Að hans sögn gerðist það svo um
og eftir miðja 20. öldina að aðrir
þjóðfélagshópar hafi komið fram
á sviðið í samræmi við sérhæf-
ingu samfélagsins á þeim tíma.
„Þá verður til þetta bókmennta-
form sem ég kalla endurminninga-
rit, þar sem aðalpersónan vinnur
með höfundi bókarinnar. Svo varð
til hópur fólks sem sérhæfir sig
í slíkum skrifum og þetta form
hefur orðið æ vinsælla eftir því
sem á líður.“
Síðari hluta 20. aldarinnar kall-
ar Sigurður menningu játninganna.
„Þar er keppst við að játa á sig allar
syndir heimsins. Þetta er tími tólf
spora- og sálfræðimeðferða. Þessar
bækur eru líka mikil markaðsvara
sem njóta gríðarlegra vinsælda og
hafa alla tíð gert,“ segir hann. - kg
Sögur af alþýðufólki fylltu
inn í ákveðið tómarúm
Sigurður Gylfi Magnússon segir endurminningarit vera markaðsvöru sem alla tíð hafi notið mikilla vinsælda. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
● BOWIE LEITAÐI TIL SEIÐKONU Popparinn David Bowie nýtti sér þjón-
ustu seiðkonu til að komast yfir ofsóknarbrjálæðið sem óhófleg neysla kóka-
íns olli honum á 8. áratugnum. Þetta kemur fram í nýrri ævisögu Bowie sem
skrifuð er af rokk-blaðamanninum Mark Spitz.
Í bókinni segir Spitz frá því að kókaínneysla Bowie hafi gert það að
verkum að honum kom ekki dúr á auga í margar vikur í senn. „Hann varð
sannfærður um að nornir girntust sæði hans. Sæðið ætluðu þær að nota til
að búa til barn sem þær gætu fórnað djöflinum,“ segir í bókinni.
Seiðkonan Walli Elmlark frá New York var kölluð til hjálpar og gerði hún
margar særingar á popparanum. Ekki fer sögum af árangrinum.
● STEINARNIR MEST LIFANDI:
Af öllum „dauðum hlutum“ fannst mér
steinarnir vera mest lifandi. Það var
af því að þeir voru náttúrlegastir og
mundu áreiðanlega lengst aftur. Það
hafði enginn umskapað þá og neytt þá
til að vera öðruvísi en náttúran hafði
gert þá. En hinir „dauðu hlutirnir“ voru
afmyndaðir af mönnum og ónáttúrleg-
ir, og mér fannst þeir hefðu glatað miklu
af sálu sinni, með því að vera gerðir
svona, og týnt mikið minni. Hvað var ævi
spíkara eða blýsökku eða hrífu í saman-
burði við ævi steins?
Úr Steinarnir tala
eftir Þórberg Þórðarson.
Í brekkunum var einn steinn sem mér sýndist fjörmeiri og furðulegri en
allir aðrir steinar. MYND/WWW.HALI.IS