Vikan - 19.03.1959, Blaðsíða 6

„SÆLIR ERU FÁTÆKIR
Mannfall ungllngaskólanna.
1 frœgustu rœðu veraldarsög-
unnar er hinum „fátœku í anda"
heitið ríkulegri umbun, sjálfu
himnarlki. Héma megin reynist
sá víxill þó varla seljanlegnr,
nema með afföUum. I menningar-
aamfélagi nútímans fær hinn fá-
tæki i anda að kenna á hörðu.
PeriU hinnar bitru reynslu hefst i
skólanum. Þar er hinum fá-
tæka i anda raunverulega of-
aukið. Hann Ufir þar eins og út-
lagi og reynir að dyljast bak við
grímu uppgerðaranda, og þrátt
fyrir andlega fátækt tekst honum
þetta svo, að hinir visu lærifeður
leiða athyglina sjaldan að hon-
um.
Nema á prófum. Þá fær hann
sina andans fátækt refjalaust
staðfesta. Við röktum það að
nokkru í síðasta þætti, vegna
bréfs frá landsprófsnemanda,
hver falli og hver standist. Nið-
urstaðan var á þá lund, að lands-
prófdeildin getur ekki talizt væn-
iegur vettvangui' fyrir fátæka i
anda til þess að öðlast himnaríki.
En fyrst geirlaukurinn fellur
þannig, hvað skal þá um smá-
gresið, hinn ótínda almúga
skyldunámsins ? Ætli unglinga-
námið sé fátækum í anda veruleg
framabraut ?
Sannlega ekki. Fátækir í anda
gjalda þar mikið afhroð, þó að
afdrifum þeirra sé lítt á lofti
haldið. Af tornæmustu nemend-
um unglingaskólanna fer að vísu
litlum sögum. Þeir hafa flestir
slitnað úr lestinni, áður en kemur
að unglingaprófi, og standa því
ekki á prófskrá. Af þeim harð-
sæknustu, sem þrauka fram í
prófið, fellur snöggt um meira en
helmingur. Hinn hiutinn skreiðisþ
í gegn með harmkvælum. Þetta
er fylking hinna voluðu í andan-
um. Þar fyrir ofan hittum við fyr-
ir björgulegri hóp, einskonar
breiðfylkingu andlegrar fátæktar,
grvt. 76—84, en af honum falla
38% á unglingaprófi. Miklu
minna mannfall verður í hægri
armi fylkingarinnar, grvt. 86—94,
aðeins 25% eða fjórði hver nem-
andi liggur í valnum.
Þetta er hinn dýrkeypti skóla-
sigur fátækra í anda. Til saman-
burðar má geta þess, að af hópi
hinna meðalgreindu, grvt. 95—104,
falla 14% og aðeins 7% af betur
gefnum meðalnemendum, grvt.
105—114, en varla nokkur nem-
andi með betri greind. „Fall" er
hér kallað meðaleinkunn lægri en
5, og ályktanir okkar dregnar af
ungllngaprófi siðastliðinna 11 ára.
Það er skemmtilegt að athuga,
hvemig greindarmunurinn endur-
speglast 1 unglingaprófseinkunn-
unum. Tornæmasti hópirrinn, með
grvt. 74 og lægri, fær meðaleink-
unn 4,64, en einkunnin hækkar
nákvæmlega um 0,5 við hver 10
greindarvísitölustig upp á við,
allt upp í afburðagreind (grvt.
135—170). Hversu sem fara
kann um erfðamál guðsríkis,
vegnar fátækum í anda ekki sér-
lega vel i skólunum okkar.
Er einstaklingurlnn að týnast?
Hið mikla mannfall, sem hinn
lággreindi hluti æskunnar bíður á
hergöngu skólanámsins er óhugn-
anlegt frá mannúðar sjónarmiði.
Meðvitundinni um ósigur fylgja
sársauki og vonbrigði, sem valda
vanmetakennd og beizkju í sál
unglingsins. Hvers má þjóðfélagið
vænta af þeim þegnum, sem svo
ungir fá bréf upp á óhæfni sína?
I ANDÁ'
Harmsaga hins lággrelnda
hefst ekki á lokaprófí skyldunáms-
ins. Oft er hún ráðin á fyrsta og
öðru skólaári barnsins og þróast
fyrir augum okkur, sem að vísu
erum furðulega glámskyggn á hinn
gífurlega mismun í námsgetu
barnanna. Við erurn aO gleyma
einataklingnum yfir hinni al-
mennu námsskrá. Það er höfuð-
villan í fræðslukerfi okkar. Hvert
andlega heilbrigt bam hefir
nokkra hæfileika til náms; okkar
er að velja námsefni og haga
kennslu þannig, „bæði með tilliti
til innri köllunar ungmennisins og
til hinna síbreytilegu aðstæðna,
sem það á við að búa, að það fái
fullnægt þeim kröfum, sem ytri
nauðsyn og siðgæði samfélagsins
gera til þess, og að því verði full
næging þeirra auðveld og eðlileg,"
eins og Pestalozzi orðar það fyrir
hálfri annarri öld. En ef við ger-
um meðalnemandann að algildri
fyrirmynd, munu ekki aðeins fá-
tækir í anda njóta sín illa i skóla,
Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vanda-
málum er þeir kunna að stríða
við. Höfundur þáttarins mun
leitast við að leysa vandræði
allra er til hans leita.
öll bréf sem þættinum eru
send skulum stíluð til Vik-
unnar, pósthólf 149. Umslagið
merkt: „Foreldraþáttur".
einnig hinir afburðagreindu fá
þar steina fyrir brauð.
Hver sldlor hjartað ?
En ímglingurinn vex upp í
þjóðfélagsþegn, jafnvel þótt hann
hafi ekki þótt gjaldgeng mynt í
skóla. Samfélagið nýtur hans eða
geldur, eftir því hvernig það bjó
að honum í bernsku. Ekkert ung-
menni hefir svo trausta skapgerð,
að hún bili ekki, ef þvi hlotnast
aldrei viðurkenning fyrir árang-
ur af viðleitni sinni. Unglingur,
sem venst þvi frá bernsku, að öll
viðleitni hans í námi þyki ófull-
nægjandi, hann glatar smám sam-
an sjálfstrausti sínu og staðfestist
í trúnni á andlega fátækt sína. En
algert vantraust á eigin hæfni
veldur örvæntingu og hugarkvöl,
sem ungmennið fær naumast af
borið. Því grípur margur til þess
bjargráðs, að afneita þessum ein-
hliða dómi og um leið samfélag-
inu sjálfu. Andstaðan gegn sam-
félaginu og afbrot og glæpir, sem
af henni spretta, nærist af þeirri
beizkju, sem misheppnað skóla-
nám veldur.
Við dæmum oft af einsýni hina
fátæku í anda. Manngildi er ekki
fólgið í námsgáfiun einum. Það er
slungið fleiri þáttum. En meðan
við einblínum á ófullnægjandi
námsárangur, vanrækjum við
aðra þroskamöguleika hins tor-
næma. Það er fyrst og fremst
vegna þessa misskilnings, að hin-
ir fátæku í anda eru að verða
þjóðfélaginu alvarleg hætta. Við
þurfum að reyna að skilja ung-
mennið eins og það er, sem ein-
stakling, eins og íslenzkan nefnir
það óviðjafnanlega. Þessa skiln-
ings þarfnast jafnt auðugir og
snauðir i anda.
Þessi skilningur ætti að vera
foreldrum eðlilegur. Eigi að síður
vanrækja þau hann oft og leggja
á barn sitt hinn almenna mæli-
kvarða eínkunnanna. Þeim er
nokkur vorkunn, þvi að flestum
þykir erfitt að synda gegn
straumi. En ef þau skyggndust
dýpra inn í eðli barnsins sjálfs,
hleruðu næmar eftir þeim streng,
sem skærast hljómar i brjósti þess,
þá yrði handleiðsla þeirra barninu
hamingjuvænlegri og því myndi
farnast betur. Við yl skilnings og
viðurkenningar vaknar öll gróska
í eðli barnsins, hæfileikar þess efl-
aat og manndómur þess vex. Upp-
eldinu þarf að haga við hæfi ein-
staklingsins, en ekki reyna að
þvinga gerólíka einstaklinga í
„normalform" veruleikafælinnar
skólakennslu.
ORÐ í TIMA TÖLUÐ
Ef vjer athugum það hugtak,
er gáfur nefnist, verður niður-
staðan svipuð og áður. Gáfnafar
eru gæði, þegar þeim er beitt í
rjetta átt. En jeg álít, að þeim
sje beitt í rjetta átt, er menn
nota þær, til þess að göfga og
bæta sjálfan sig og aðra, er
menn nota þær til þess að verða
góðir og vitrir menn og láta
eitthvað gott af sjer leiða. Jeg
álít, að gáfunum sje beitt í
ranga átt, er menn miklast af
þeim og fyrirlíta aðra, er þeir
hyggja, að minni gáfum sjeu
gæddir, því að af hroka og yfir-
læti heimskast menn og spillast,
færast skör lægra í stað þess
að nálgast hið rjetta mark, sem
er það að hækka.
Magnús Finnbogason
(nú Menntaskólakennari).
Skólablað Mentaskólans
I, 4. 1926.
G
VIKAN