Vikan - 05.11.1959, Blaðsíða 6

Þegar ég reisti verzlunarhúsið 1 úthverfinu, þar
sem ég á heima, hafði ég ekki hugmynd um,
hverjar afleiðingar það hafði seinna fyrir nokkra
af ibúum hverfisins.
Úthverfið var í hröðum vexti. Borgin breiddi
úr sér á allar hliðar, og stór iðnfyrirtæki komu
auga á aukna möguleika vegna nýrra hverfa.
Fjölmargir aðilar voru einmitt að byggja um
þessar mundir, og þetta úthverfi þótti vel i sveit
sett með tilliti til miðbæjarins. Menn gátu auð-
veldlega átt þar heima og stundað atvinnu inni
í borginni, og þar var ekki tilfinnanlegur hús-
næðisskortur. Upphaflega kom ég þangað vegna
þess.
Ég er af gamalli kaupmannaætt og uppalinn
í kaupmenskunni. Þegar faðir minn lézt, lét hann
eftir sig tvö fyrirtæki og nokkra peningaupphæð.
Við vorum þrír bræðurnir, og við urðum sam-
mála um, að tveir þeir elztu tækju við fyrir-
tækjum föður okkar, en síðan yrði komið upp
nýju fyrirtæki handa mér. Okkur fannst þetta
öllum vera góð lausn, og síðan hófumst við handa
um að finna stað fyrir nýja fyrirtækið. Ég var
í sjöunda himni, þegar ég uppgötvaði úthverfið.
Þar mundi vera heppilegur staður. Fjölmargar
fjölskyldur voru í þann veginn að flytjast í ný
sambýlishús, og bæði sápuverksmiðja og pappa-
verksmiðja voru að byrja á stórbyggingum og
mundu þurfa að hafa fjölda verkamanna Þar á
staðnum í langan tíma. Ég tók eftir því, að í
hverfinu var aðeins ein lítil kaupmannsverzlun
og hún mundi, hvort eð væri, ekki geta annað
eftirspurn eftir algengustu neyzluvörum.
Verzlunarhús mitt var reist á mjög skömmum
tíma, og við bræðurnir héldum dýrlega veizlu
að því loknu.
Þá vissi ég ekki, að i bakhúsi í grenndinni sátu
tvær konur og lítill drengur og grétu. Þau áttu
að greiða háa afborgun eftir stuttan tima, og
ég var að taka viðskiptavinina frá þeim. Þau áttu
nefnilega litlu búðina, sem var fyrir, þegar ég
kom. Hið eina, sem ég hafði hugsað um þessa
búð, var það, að sjálfsagt mundi olnbogarými
fyrir okkur báða í ört vaxandi hverfi. Auðvitað
hefði ég átt að vita, að allir mundu fara i stóru
verzlunina, þar sem fleira fékkst á einum stað,
— og um leið gleyma nokkrum ógreiddum reikn-
ingum á hinum staðnum.
Ég hafði innréttað nýtízkulega og þægilega
íbúð yfir verzluninni. Að vísu hafði ég ekki not
fyrir fjögur herbergi, en bræður minir — og ekki
síður mágkonur minar — fullvissuðu mig um
það, að einn góðan veðurdag mundi ég giftast og
þá mundi ekki af veita. Eftir skamman tima
uppgötvaði ég, að íbúðin varð mér vandamál.
Ég hafði áður leigt mér litla ibúð, og ég þurfti
ekkert um það að hugsa að halda henni hreinni.
Þessi hlið málsins varð mér ekki Ijós, íyrr en
ég sá, hversu óhrein og óvistleg þessi nýja íbúð
var orðin.
Svo setti ég auglýsingu í dagblað og óskaði
eftir aðstoð við daglegar hreingerningar. En það
var ekki eins auðvelt og ég hafði hugsað mér.
Verksmiðjurnar voru Þegar búnar að hirða allan
vinnukraft. Ég fékk ekkert svar, en mér til furðu
rakst ég Þó á auglýsingu frá konu, sem bauð
aðstoð sina við hreingerningar stuttan tíma á
degi hverjum. Það var betra en ekki neitt, svo
að ég skrifaði henni — og fékk svar.
Þannig- kynntist ég móður Rebekku. Nokkrir
dagar liðu þó, áður en ég komst að því, að þar
var keppinautur minn fyrrverandi. Hún sagði mér
það ekki sjálf. Hún virtist vera þreytt og von-
svikin, en ekki gat ég séð, að hún bæri neinn
kala í minn garð. Móðir Rebekku tekur hlut-
unum með hægð án nokkurra umkvartana. Hún.
hafði misst manninn fyrir níu árum, og þau höfðu
átt tvö börn: Rebekku, sem þá var niu ára, og
Pétur, sem var tæplega ársgamall. Þau höfðu Þá
rekið verzlunina nokkurn tima, og hún hélt rekstr-
inum áfram, þar til ég rændi viðskiptavinum
hennar Þá hætti hún og lokaði búðinni.
Ég man tæplega, hvernig ég komst að því, hver
hún var. Líklega hefur einhver af viðskiptavinum
minum sagt mér það. Það er mikið talað um
náungann í svona úthverfi. Þegar ég vissi það,
hækkaði ég ögn við hana launin. Það átti að
friða samvizkuna svolítið. 1 raun réttri haíði ég
tekið brauðið frá munni konunnar og fjölskyldu
henar, enda þótt það væri ekki ætlun mín.
Hún vann verk sín af skyldurækni og vand-
virkni, og mér líkaði vel við hana, þótt ekki
ættum við miklar orðræður saman Það var eitt-
hvað hreint við þessa konu, og ég fór að bera
virðingu fyrir henni. Svo var það dag nokkurn,
að hún veiktist. Ég hafði aldrei heyrt hana
kvarta, en ég tók eftir þvi, að hún var mjög
föl. Sjúkdómurinn bar hana ofurliði að lokum,
og hún var flutt á spitala. Ég fékk vitneskju
um það klukkan fimm morguninn eftir. Það var
hringt dyrabjöllunni hjá mér, —- hringt látlaust.
Ég var mjög syfjaður, þegar ég fór i baðslopp-
inn og gekk fram ganginn til þess að opna. Utan
við dyrnar stóð fegursta stúlka, sem ég hafði
augum litið. Það var Rebekka.
— Mamma fór á spítala í nótt, sagði hún stutt-
aralega. — Ég vil gjarnan annast vinnu hennar
hér, þangað til hún kemur aftur.
Ég hlýt að hafa verið ákaflega heimskulegur
þarna í morgunsárinu, þegar Rebekka sá mig
JEyrst. Sjálf virtist hún reið. Það var hatur og
fyrirlitning í augnaráði hennar. Móðir hennar
ásakaði mig ekki, — ekki einu sinni í fylgsnum
hugans, —— en Rebekka sagði mér skoðun sína
á málinu — umbúðalaust.
— Hvers vegna þurftuð þér að reisa buðma
hér? Ef þér hefðuð getað byggt einhvers staðar
annars staðar, þá hefðum við getað aukið verzl-
unina, eignazt húsið og gert búðina fallega. Við
hefðum getað séð fyrir okkur, og þá hefði verið
hægt að koma Pétri til mennta. Hann getur nú
reiknað, drengurinn sá. Það hefði áreiðanlega
mátt gera mann úr honum. Og ég hefði getað'
hjálpað mömmu í búðinni, og þá hefði hún ekki
ofreynt sig og veikzt ...
Rebekka hellti sér yfir mig frá klukkan fimm
og fram undir sjö. Þá fór hún. Hún átti að fara
í verksmiðjuna klukkan sjö. Ég sagði ekki orð
mér til varnar. Hvað átti ég svo sem að segja?
Frá hennar sjónarmiði hafði hún fullkomlega rétt
fyrir sér.
Ég veit ekki um orsakirnar. Ef til vill varð
ég ástfanginn af Rebekku, þar sem hún stóð i
dyrunum, snemma morguns, reið og ákveðin á
svipinn. Éf til vill kom það smám saman þessar
vikur, sem ég sá hana aö staðaldri, þótt aldrei
segði hún vingjarnlegt orð við mig. En ég var
að minnsta kosti viss um, að hún var stúlkan,
sem ég vildi giftast. Ég var viss um, að með
hana mér við hlið mundi verzlunin dafna og
stækka hjá mér. Og að hugsa til þess að hafa
hana alltaf á heimilinu, — ekkert jafnaðist á
við það.
En þegar stúlka hatar mann, getur hann ekki
beðið hana að giftast sér. Hvernig átti ég að fá
þessa yndislegu, reiðu veru til þess að hætta að
hata mig? ÞaÖ var víst fyrsta skilyrði þess, að
hún gæti einhvern tíma elskað mig.
Fyrst sendi ég bækur, blóm og súkkulaði til
móður hennar. Svo hækkaði ég aftur launin fyrir
hreingerningarnar, enda þótt þau væru miklu
hærri fyrir en gerðist um slik laun. Ég lét
Rebekku fara með vörur heim með sér og neitaðí
að taka viö borgun fyrir. Svo komst ég að þvl,
aö það átti að selja ofan af þeim húsið, vegna
þess að þær gátu ekki staðið í skilum með af-
borganir af þvi. Ég tók mig auðvitaö til og keypti
húsið og lét þær búa þar áfram fyrir hlægilega
lága húsaleigu. Svo kom ég upp sælgætisturni,
þar sem gamla búðin var, og þegar móðir Re-
bekku kom heim af spítalanum, bauð ég henni
afgreiðslustarfið í turninum. Mig hafði ekki
grunað, að Rebekka annaðist um íbúðina mína
aðeins til þess að halda starfinu fyrir móður sína.
—• Haldið þér virkilega, að telpan hafi þol til
að vinna tvöfalda vinnu um alla framtíð? spurði
hún. Hún brosti vingjarnlega, en það var aivara
bakí við orðin, sem snerti mig illa. Mikið getur
maður verið ónærgætinn.
— Haldið þér, að Rebekka gæti hugsað sér að
vinna eingöngu hjá mér? Ég mundi borga hennl
hærra kaup en hún fær í verksmiðjunni.
Móðir Rebekku horfði einkennilega á mig.
— Ég get spurt hana að því, sagði hún.
mnmm-
MWM
Eins og títt er um forna háttu
yfirleitt, er allt á huldu um upprum.
spilanna. Almennt er talið, að þau
séu upprunnin í Asíu. í gamalli kin-
verskri alfræðabók er sagt, að spil-
in hafi verið fundin upp á rikis-
stjórnarárum Ching-tsze-tungs árið
1120 f. Kr. til dægrastyttingar fyrir
konur hans. Sagt er og, að spil hafi
þekkzt frá ómunatíð á Indlandi, og
hafa varðveitzt mjög forn spil,
kringlótt að lögun, á söfnum, og
fylgir sögunni, að þau hafi verið
fundin upp af Bramönum. Einnig
hefur Egyptum verið eignuð HPP-
finning þeirra, enda voru þnu hjá
þeim tengd trúariðkunum jieirra, —
og loks jafnvcl Aröbum.
En hvað sem því liður öllu, þá er
hitt víst, að spilin eru einhver snjöll-
ustu tæki til dægrastyttingar, sem
um getur.
Eins og flesar aðrar þjóðir spila
íslendingar mikið, a. m. k. vetrar-
mánuðina, og ber bridge þar vitan-
lega hæst. Þegar þessar línur birt-
ast, munu allir spilamenn, sem vcttl-
ingi geta valdið, komnir i fullan
gang, og finnst mér því ekki úr vcgi
að helga þennan þátt þeim manni,
sem hver einasti bridge-spilari þekk-
ir að nafni.
Fyrir þrjátiu og átta árum skálm-
aði skapmikill, ungur maður eftir
búlivörðunum f Paris. Vasar hans
voru næstum tómir, en hjarta hans
var barmafullt sjóðandi reiði. Hvers
vegna? Af þvi að hann hafði verið
rændur næstum milljón sterlings-
pundum, — ja, að minnsta kosti
fjölskylda hans. Mörgum árum áður
hafði faðir hans, sem'var bandarlsk-
ur jarðfræðingur og námuverkfræð-
ingur, farið til Rússlands, fundið
þar oliulind og safnað of fjár. En
eftir stríð hafði sovétstjórnin gert
eigur- hans upptækar, svo að hann
Uppfinning kölska sjálfs
6
VIKAN