Vikan - 28.07.1960, Blaðsíða 14

II **c
rivao
'S&ggZiZ - '’fl

- 7 \ rr |B
S i
itaÆL wLÉ&
unv 'v jggkgjj

;# -1 1 i
iWmmá
JPu * Wjj&Ts---

• jg
Óttinn er mannskepn-
unni áskapaður. Þér óttist
um afkomu yðar, heilsu-
far os þér óttist jafnvel
eitthvað ,sem þér vitið
ekki hvað er. Franklin
Roosevelt Bandaríkjafor-
seti sagði eitt sinn: „Það
eina sem þér þurfið að
óttast er óttinn“.
Imargþættu samfélagi voru eru allir haldnir ótta
í einhverri mynd. Stöðugt finna vísindin ný.jar
sóttkveikjur,, taugaveiklun - ríýjar ógnanir, sem vér
óttumst.
Frá líffræðilegu sjónarmiði veldur ótti framkvæmd.
Óttinn skapar viðbrögði bæði hjá mönnum og dýrum,
sem hjálpar Jjeirn til að verja sig, — annaðhvort
snúast þeir til varnar eða flýja. Við vitum öll, að
þegai' mikið liggur við, getum við knúið fram áður
ómeðvitaðan kraft og liraða. Þessi duldu viðbrögð
hjálpa okkur, er við stöndum andspænis skyndilegri
liættu, en gagnvart óáþreifanlegum ógnunum eins
og einmanakennd, óhamingju, krabbameinshræðslu
eða kjarnorkusprengjunni erum við varnarlaus. Þá
geta viðbrögð verið hættuleg. Óttinn er aðeins jákvæð-
ur meðan við höfum vald yfir honum, Jicgar við géf-
um honum lausan tauminn, getur hann eyðilagt bæði
sál og líkaina.
Er Jiætta steðjar að, koma viðbrögð líkamans strax
í Ijós, við byrjum að skjálfa, licndurnar verða þvalar,
munnurinn þornar upp og hjartsiátturinn eykst.
Heilinn sendir samstundis lioð með taugunum til
hjnna ýmsu líffæra, til lokuðu kritlanna og sumra
viiðva. Hjartað slær hraðar og dælir bióði örar um
æðarnar, svo að við höfum meiri möguleika á flótta
eða mótspyrnu. Blóðþrýstingurinn eykst, og við drög-
um anann tíðar og sjáum líkamanum fyrir nægu
súrefni. Augnasteinarnir stækka, til þess að við get-
um séð hættuna, er að okkur steðjar. Framleiðsla
munnvatns minnkar, vegna þess að meltingarstarf-
semin hægir á sér. Við förum að skjálfa, sökum þess
að smáir vöðvar i húðinni dragast saman — við
fáum gæsaliús. Við verðum stundura fyrir eins konar
innra taugaáfalli, er æðarnar i Jiindinni dragast
saman. Arenalínið í nýrunum berst út i blóðið og
eykur starfsemi lijarlans og blóðþrýstinginn sam-
kvæmt.því, sem vöðvar handleggja og fóta styrkjast.
Lifrin framleiðir einnig sérstakt efni, sein veldur því,
að idóðið ríorknar fyrr, ef við særumst.
MikiJl ótti getur haft það í för með sér, að við
deyjum af taugaáfalli. Þegar ekki er eins mikil alvara
á ferðum, föllum við í yfirlið, missum minnið eða
jafnvel sofnum. Þetta er svo algengt hjá íbúum Bali,
að þeir hafa myndað sér sérstakt orð yfir það, sem
þý,ir „óttasvefn".
Stöðugur ótti, sem ekki fær útrás í framkvæmd,.
yeldur þvi, að við erum alltaf yfirspennt. Þetta
ástand slítur likamanum. Ef þessi yfirspenna stendur
lengi, þannig að nýrun verða stöðugt að auka fram-
leiðslu sina af adrenalíni, verða þau að lokum óstarf-
hæf. Hið hárfína samstarf líkamans kemst Jiá úr
jafnvægi. Viðnámsþrótturinn gegn hita, kulda og
smitun minnkar og við vcrðum hvers konar sjúk-
dómum auðveld bráð. Þekktur læknir sagði nýlega:
— \ið höfum nú gert okkur Ijóst, að margir algengii"
sjúkdómar eiga fremur rót sina að rekja lil sál’-
rænna orsaka en eiturefna eða annarra ytri verkana.
Það leiðir til taugaveiklunar, of hás blóðþrýstings,
mgasárs, vissra gigtartegunda, ofnæmissjúkdóma svo
og einnig er Jiessi skortur í aðlögunarhæfni orök
lijarta- og nýrnasjúkdóma.
Ótti barnsins.
rum við þegar frá fæðingu hahlin vissri tegund
ótta? Fyrir um það bil 30 árum komst þekktur
sálfræðingur að þeirri niðurstöðu, að ungbarnið
óttaðist aðeins tvennt, hávaða og fall. Aðrir vísinda-
menn, sem haldið hafa rannsóknum áfram, halda
því fram, að allir skyndilegir atburðir komi nýfæddu
barni úr nokkru jafnvægi, t. d. hávaði, sterkt ljós
og beizkt bragð, en þetta eigi fremur rót sína að rekja
til undrunar en hræðslu. Það liða márgar vikur,
áður en Jiað raunverulega skynjar hættu.
Eru einstök börn næmari fyrir ótta en önnur?
Nýjustu raiinsóknir fræða okkur um, að sum börn
séu fædd með meiri „hæfileika“ til ótta en önnur
og hið innhverfa barn vcrði fremur hrætt. Börn,
sem eiga auðvelt með að láta tilfinningar sinar í ljós,
14.
t
V IK A N