Vikan - 10.11.1960, Blaðsíða 12

Ævar R. Kvaran
ÁFLOG Á ALÞiNGI
Sarcasm is the lowest form of
wit, segja Bretar. Ef það er rétt, að
hnýfilyrði eða sáryrði séu lélegasta
tegund fyndni, þá er kimni okkar
íslendinga ekki á marga fiska. Má
glögglega sjá þess merki t. d. með
því að blaða í gegnum hið mikla
safn kímnisagna islenzkra, sem
Cunnar á Selalæk hefur smám sam-
an gefið út undir nafninu íslenzk
fyndni. Og þarf raunar ekki lengi
að leita til þess að ganga úr skugga
um, að um kimnigáfu okkar Frón-
búa er meir en lítið ábótavant. Það
er einhver illgirnisandi í kímni okk-
ar, sem lítil ástæða er til að hreykja
sér af. Margir vinsælir „brandarar",
sem lengi hafa gengið frá manni til
manns, sýna þetta ljóslega. Þegar
fyndnin fjallar um þjóðkunna menn,
er segin saga, að hallað er á annan
livorn með þeim hætti, að hann er
lítilsvirtur á einhvern hátt. Sjálfum
varð mér þetta ekki fyllilega ijóst,
fyrr en ég hafði dvalizt nokkur ár
erlendis og fór að kynnast kímni
annarra þjóða. Meðal nágranna-
þjóða okkar er kímnin t. d. miklu
saklausari og iangoftast alveg laus
við það að vera mannskemmandi
fyrir nokkurn, þótt fjallað sé um
kunna menn.
Þeir menn, sem einna oftast verða
fyrir iinýfiiyrðum í íslenzkum
„bröndurum", eru stjórnmálamenn-
irnir. Þetta er að þvi leyti skiljan-
legt, að þar fara menn, sem sífellt
eru undir smásjá alirar þjóðarinn-
ar. Smám saman hefur svo af
þessu orðið tii sú skoðun meðal
þeirra, sem lítt eru kunnir stjórn-
málamönnum persónulega, að þetta
séu í rauninni allt meira og minna
bölvaðir þorparar, sem til alls sé
trúandi. Þetta er með öllu ósæmi-
legt og ósanngjarnt, því að þ'essir
menn vinna hin vandasömustu störf
fyrir þjóðarheildina, þótt vitanlega
sé meðal þeirra misjafn sauður i
mörgu fé eins og alls staðar. Okk-
ur hættir til þess að gieyma þvi,
að við eigum einmitt stjórnmála-
mönnum það að þakka, að við erum
nú frjáls þjóð. Ég held, að enginn
sanngjarn maður neiti því, að á al-
þingi íslendinga eigi nú sæti margir
ágætismenn, sein mikils góðs megi
af vænta. Og við skulum-einnig vera
minnug þess, að ef við eigum lélega
fulltrúa á aiþingi, er í frjálsu iandi
engum um að kenna öðrum en kjós-
endum þeirra, þ. e. okkur sjálfum.
Reyndin verður sú að lókum, að við
fáum þá foringja í stjórnmálum, sem
við eigum skilið.
Vegna sjálfra okkar og þjóðar-
innar allrar þurfum við að hefja
veg alþingis til nýrrar virðingar,
og verða stjórnmálamennirnir sjálf-
ir að ganga þar á undan með góðu
eftirdæmi. Ein ástæðan til þess, að
vegur alþingis er ekki meiri en raun
ber vitni, eru hinar ábyrgðarlausu
fullyrðingar blaða og stjórnmála-
manna i deilum. Það er orðið svo
algengt að heyra þjóðkunna menn
kallaða i dagblöðum ættjarðarsvik-
ara, sem sitji um færi að svikja land
og þjóð, að svo ægilegar ásakanir
eru með öllu orðnar máttvana. Slíkt
ábyrgðarleysi í umræðum um lands-
inál er vel til þess fallið að grafa
undan nauðsynlegri virðingu fyrir
alþingi, sem við þó gjarnan viljum
hreykja okkur af, að sé elzta lög-
gjafarsamkunda sinnar tegundar.
Gætum við margt hollt lært af ná-
grannaþjóðum okkar í þessum efn-
um, ekki sízt Bretum.
En þótt víða sé pottur brotinn í
þessum efnum nú á tímum, hafa
íslendingar þó áður haft miklu
meiri ástæðu til að lineykslast á
mönnum þeim, sem setið hafa í
hinni virðulegu stofnun, alþingi. Ég
ætla hér að bregða snöggvast upp
mynd af störfmn þessarar stofnun-
ar i lok 17. aldar, eins og Jón Aðils
prófessor lýsir þeim í ævisögu Odds
Sigurðssonar lögmanns. Hann seg-
ir m. a.:
„Að nafninu til var aiþingi hald-
ið á liverju ári, en þar eins og víðar
gekk allt á tréfótum. Það þurfti
margítrekuð valdboð til að halda
því saman. Alþýða manna var nú
löngu hætt að ríða til alþingis og
taka þátt í landsmálum. Menn vörp-
uðu allri sinni áhyggju á embætt-
ismennina, — lögmennina og sýslu-
mennina, — og á lögréttumennina.
En það var ekki nema með mestu
eftirgangsmunum, að þeir fengust
til að mæta og gegn skyldu sinni,
og þinghaldið fór að jafnaði meira
eða minna í handaskohim. Menn
komu of seint til þingsins, sátu i
Framhald á bls. 28.
Kjarnar og kaflar úr þjóðlegum fræðum
Þorsteinn á Úlfsstöðum skrifar um:
Undirrót draumanna
„Draumur eins er ævinlega að
undirrót vökulíf annars,“ sagði dr.
Helgi Pjeturss. En þó að þessi kenn-
ing hans hafi ekki hlotið fylgi fræði-
manna, enn sem komið er, þá eru þó
til dæmi, sem sanna hana beinlínis.
Má þar til nefna dæmi, sem ég fyrir
ekki mjög löngu sá í Morgunblaðinu
haft eftir próf. Níelsi P. Dungal um,
að móður hans dreymdi eitthvert
sinn það, sem þá raunverulega var að
gerast á fjarlægum stað og ekki er
um að villast, að hlaut að vera fyrir
samband við annan. Og sé nú gætt
að sumu því, sem sagt er frá í Vik-
unni 4. ágúst sl., Þá ber þar einnig
að hinu sama. — Upphaf þess, að dr.
Helgi Pjeturss uppgötvaði sambands-
eðli draumanna var, að hann gerðí
sér ljóst, að draumar eru sýnir og
atburðir miklu fremur en hitt, að
þeir séu hugsanir um sýnir og atburði.
Byrjunin var það, að hann gerði sér
ljóst, að það að dreyma hlut er eins
og að sjá hlutinn, en ekki eins og
að hugsa um hann, og til staðfesting-
ar þeirri niðurstöðu er nú einmitt
þetta, að draumar skuli vera í nokkru
sambandi við augnhreyfingar sofand-
ans, eins og líka hitt, að draumatburð-
an vera svo ósamkvæmt því, sem
ir gerist með sama hraða og atburðir
í vöku. Og þó að þessir ágætu at-
hugarar, sem vitnað er til þarna í
Vikunni, virðast telja draumskýringar
þeirra Freuds og Jungs nokkurn veg-
inn óhagganlegar, þá verða þær samt,
Þegar hér er komið, með öllu óhugs-
anlegar. Séu draumar raunverulegar
sýnir, um leið og þeir eru ýmislegt
annað, þá liggur fyrir sú spurning,
hvernig slíkt megi vera, ef undirrót
þeirra er engin önnur en hugrenn-
ingar sjálfs dreymandans. Spyrji
maður að því, hvort vakandi maður
geti nokkru sinni látið sig sjá einar
saman hugrenningar sínar á sama
hátt og þegar hann horfir á hluti og
staði, þá hlýtur svarið að verða neit-
andi. Hversu mjög sem vakandi mað-
ur reyndi slikt, þá gæti hann það
ekki. Og hvers vegna skyldi þá sof-
andi maður geta það fremur? Fram
á það hefur aldrei verið sýnt með
fullgildum rökum. Og hér er enn
nokkuð, sem gerir það mjög óhugsan-
legt, að hinn sofandi maður geti
nokkru sinni að öllu leyti verið höf-
undur drauma sinna.
1 áðurnefndu blaði Vikunnar, þætt-
inum um draumaráðningar, segir
kona nokkur frá því, að sig hafi
dreymt það, sem hún aldrei hafði séð
í vöku, og að ibúð hennar hafi þá
komið henni fyrir sjónir með öðrum
hætti en raunverulega er. En þó að
konunni virðist hafa þótt þetta und-
arlegt, þá er þetta þó ekki nema það,
sem venjulega á sér stað í draumum.
Manni finnst hann að vísu oft — eins
og konunni, — sem svo vel og fróð-
lega segir þarna frá, hafa verið
staddur heima hjá sér eða á. öðrum
stað sér kunnugum. En reyndin er,
að þetta, sem dreymandanum þótti
hafa verið sér kunnugt, var meira og
minna frábrugðið því, sem hann ætl-
aði það vera. Og þetta er nokkuð,
sem er algerlega öfugt við það, sem
við mætti búast, ef draumsýnirnar
væru komnar upp í huga dreymand-
ans. En sé hins vegar litið á eins og
dr. Helgi Pjeturss gerði, þá horfir
þetta allt öðruvisi við. Geri maður
ráð fyrir þvi, að undirrót draumanna
sé samband sofandans við einhvern
vakanda, þá verður eðlilegt ekki ein-
ungis það, að í draumi skuli eiga sér
stað raunverulegar sýnir, heldur
einnig hitt, að þetta, sem dreymand-
anum fannst hafa verið ibúð sín eða
annað slíkt sé tilheyrandi, skuli jafn-
raunverulega er. Sé gert ráð fyrir
því, að hinn vakandi maður, draum-
gjafinn, sem dr. Helgi nefndi svo, sé
staddur heima hjá sér, þá verður eðli-
legt, að dreymandanum finnist einnig
svo. E'n ósamkvæmnin milli hins
draumséða og vökuséða heimilis sof-
andans verður svo af þeirri skiljan-
legu ástæðu, að heimili draumgjafa
og dreymanda eru ekki eins. Og hug-
leiði maður nú auk þess, sem hér
hefur verið sagt, hvað með svefnin-
um veitist, þá verður það enn til að
styðja þetta sama. Menn hafa að vísu
látið sér nægja þá nauðsyn og end-
urnæringu svefnsins, að hann veiti
hvíld. En þó ætti það í rauninni að
liggja alveg í augum uppi, að hvíld
getur ekki endurnært, án þess að
eitthvað veitist með henni. Hin eina
skynsamlega skýring á eðli svefnsins
hlýtur því að verða sú, að hann sé
ástand til að veita viðtöku utanað-
komandi krafti, hvaðan svo sem sá
kraftur væri kominn, En þar ætti það
þó að geta orðið til leiðbeiningar, að
sumir draumar benda mjög ákveðið
til þess, að svefnsambandið sé a. m.
k. stundum út fyrir jörðina. Og hvert
skyldi það samband þá vera nema
til íbúa annarra hnatta?
21. 8. ‘60.
1 2 VIKAN