Veðrið - 01.04.1962, Side 13

hefur lítil áhrif. Þannig er yfirleitt álíka ntikið af geislavirkum efnum í liverjum
lítra af úrkoniu á tveim nálægum stöðum, enda þótt úrkomumagnið kunni að
vera mjög misjafnt. Sé liins vegar litið á, hve mikið geislavirkt úrfall fellur á
hverja flatareiningu af yfirborði jarðar, þá verður það magn í réttu lilutfalli við
úrkomuna, þar sem hið hnattförula úrfall fellur svo til einvörðungu til jarðar
nteð úrkomu.
Yfirleitt verður liið geislavirka úrfall eftir í jarðvegi, sem regnvatnið sígur í
gegnum, svo að uppsprettuvatn er nokkurn veginn laust við þessi efni.
Tritíum, sem myndast við sprengingar vetnissprengna, sameinast súrefni lofts-
ins og verður að vatni eða vatnsgufu. Fari sprengingin fram í veðrahvolfinu
herst þaðan mikil vatnsgufa upp í heiðhvolfið, þar sem hún myndar ský úr ís-
nálum. Þessar ísnálar eru það stórar að þær falla tiltölulega fljótt niður úr lieið-
hvolfinu og sameinast vatni veðrahvolfsins. Hið geislavirka tritíum fylgir ísnálun-
um og berst jjví strax niður í veðrahvolfið, en þaðan fellur það til jarðar með
úrkomu. Mælingar á tritíum í regni, sem gerðar voru eftir kjarnorkusprengingar
Bandaríkjamanna á Kyrrahafi vorið 1954, gáfu til kynna, að tritíummagnið í
veðrahvolfinu helmingaðist á rúmum mánuði.
Geislavirkt kolefni frá kjarnorkusprengjum brennur í súrefni loftsins og
myndar koltvísýring. Koltvísýringurinn, eða kolsýran, eins og hann er venjulega
kallaður, er lofttegund. í heiðhvolfinu er kolsýran algjörlega hlönduð loftinu og
fylgir öllum loftstraumum á sama liátt og fíngerðasti hluti geislaryksins. Þegar
kentur niður í veðrahvolfið íellut\ kolsýrau ekki til jarðar með úrkomu, svo telj-
andi sé, og má því búast við að hið geislavirka kolefni haldist mjög lengi i gufu-
hvolfinu.
ÖRLÖG HINNA GEISLAVIRKU EFNA.
Endanleg örlög allra geislavirkra efna eru að senda frá sér einhverja kjarna-
geisla og breytast í stöðug efni, þannig að magn þeirra helmingast alltaf á viss-
um tíma. Ef helmingunartíminn er aðeins nokkrar sekúndur, mínútur eða
klukkustundir eru mestar líkur til að Jietta gerist áður en efnin falla til jarðar,
séu þau komin sem geislaryk frá kjarnorkusprengju, sem sprungið liefur hátt
í lofti. Ef helmingunartfminn hins vegar skiptir árum, eru miklar líkur til þess
að þau falli til jarðar áður en þau eyðast.
Mikið af hinu geislavirka úrfalli fellur í sjó, en þar blandast það miklu efnis-
magni og verður því lítið vart.
Sá hluti úrfallsins, sem fellur á land, greinist eftir því, hvort efnin eru auð-
leyst eða torleyst í vatni. Torleystu efnin setjast að á föstum efnum og hreyfast
lítt úr stað. Auðleystu efnin geta skolast með vatni til sjávar. Þar sem regnvatnið
sígur gegnum þykkan jarðveg bindur þó jarðvegurinn, auk hinna torleystu
efna, einnig ýms hinna auðleystu. Reynslan sýnir, að í uppsprettuvatrii, sem
stafar frá grónu landi, verður mjög lítið vart hinna geislavirku úrfallsefna.
Geislavirk efni, sem setjast að í jarðveginum, haga sér á sama hátt og önnur
efni jarðvegsins með tilsvarandi efnafræðilega eiginleika. Jurtir taka þau m. a.
til sín og í gegnum þær komast þau í líkama manna og dýra.
VEÐRIÐ
13