Fréttablaðið - 03.12.2009, Blaðsíða 26

26 3. desember 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ísland nýtur ekki mikils álits í öðrum löndum eins og sakir
standa. Það er skiljanlegt í ljósi
þess, að útlendingar hafa tapað
um fimmfaldri landsframleiðslu
Íslands á viðskiptum sínum við
gömlu bankana. Meðvirkni stjórn-
valda með bönkunum fram að
hruni fór ekki fram hjá fórnar-
lömbunum. Skýrsla rannsóknar-
nefndar Alþingis hlýtur að gera
rækilega grein fyrir þeim þætti
málsins, þegar hún verður loks-
ins birt, þar á meðal fyrirgreiðslu
bankanna við stjórnmálamenn og
embættismenn.
Fjártjón sitt af viðskiptum
við bankana fá herskarar skað-
brenndra útlendinga aldrei bætt
nema að litlu leyti og heimamenn
ekki heldur. Þeim mun brýnna er,
að stjórnvöld komi vel og virðu-
lega fram innan lands og utan,
sýni viðeigandi auðmýkt, biðjist
afsökunar og heiti því að svipta
hulunni af orsökum hrunsins og
draga ekkert undan, hversu þung-
bær sem sannleikurinn kann að
reynast.
Með hangandi hendi
Ekkert af þessu hefur ríkisstjórn-
in þó gert nema með hangandi
hendi. Fyrir fáeinum dögum bauð
ríkissaksóknari Noregs Íslending-
um hjálp. Boðið sýnir, að rösku ári
eftir hrun hafði ríkisstjórnin ekki
enn óskað eftir slíkri aðstoð. Ekki
bað stjórnin heldur um aðstoð
Evu Joly rannsóknardómara að
fyrra bragði. Valtýr Sigurðsson
ríkissaksóknari neitar að víkja úr
starfi gegn tilmælum Jolys vegna
vanhæfis. Haraldur Johannessen
ríkislögreglustjóri hirti ekki um
að spyrja Jón Gerald Sullenberger,
eða hvað hann nú annars heitir sá
ágæti maður, um 30 milljarðana
frá Venesúelu, sem Jón segist í
viðtali við DV hafa reynt að leggja
inn í Landsbankann 2006 án þess
að vita deili á eiganda fjárins, og
situr enn í embætti í boði Samfylk-
ingarinnar og Vinstri grænna. Í
þessu ljósi þarf að skoða andstöðu
ríkisstjórnarinnar við að fela
óháðum erlendum mönnum rann-
sókn hrunsins.
Breytum bara nafninu!
Ekki er landinu heldur til vegs-
auka, að ríkisstjórnin hefur orðið
uppvís að mannréttindabrotum
og hefur þó ekkert gert enn til að
bæta fyrir brotin. Mannréttinda-
nefnd Sameinuðu þjóðanna birti
álit sitt á fiskveiðistjórnarkerfinu
í desember 2007 og veitti stjórn-
völdum 180 daga frest til að gera
nefndinni grein fyrir, hvernig þau
hygðust nema mannréttindabrota-
þáttinn burt úr fiskveiðistjórn-
inni og bæta skaðann sjómönn-
unum tveim, sem höfðuðu málið,
þeim Erlingi Sveini Haraldssyni
og Erni Snævari Sveinssyni. Álit-
ið er efnislega samhljóða dómi
Hæstaréttar í máli Valdimars
Jóhannes sonar gegn ríkinu 1998,
en rétturinn sneri við blaðinu í
Vatneyrarmálinu 2000 undir þrýst-
ingi af hálfu ríkisstjórnarinnar.
Álit mannréttindanefndarinnar
er bindandi og endanlegt í þeim
skilningi, að því verður ekki áfrýj-
að. Í nefndinni sitja margir helztu
mannréttindasérfræðingar heims.
Í svari sínu til nefndarinnar í
júní 2008 lýsti ríkisstjórnin þeirri
skoðun, að ógerlegt kunni að vera
að búa til fiskveiðistjórnkerfi, sem
tryggi, að allir séu jafnir fyrir
lögum. Þetta er auðvitað helber
fásinna. Hvers vegna í dauðanum
skyldu fiskveiðar útheimta mann-
réttindabrot? Nú er beðið andsvars
frá nefndinni. Fara má nærri um,
hvert það verður, enda bauð ríkis-
stjórnin ekki upp á annað í svari
sínu en upphituð eldri rök, gamlar
lummur, sem nefndin hafði þegar
fjallað um og hafnað. Ef nefndin
situr föst við sinn keip, svo sem
vænta má, mun ríkisstjórnin
ekki eiga annarra kosta völ en
að breyta fiskveiðilöggjöfinni án
frekari tafar og greiða sjómönnun-
um skaðabætur. Það vekur athygli,
einnig erlendis, að ríkisstjórn
Samfylkingarinnar og Vinstri
grænna hefur ekki lýst neinum
áhyggjum af mannréttindabrotun-
um eða ranglætinu, sem sjómenn-
irnir tveir voru beittir líkt og
margir aðrir. Þeim mun háðulegri
er breytingin um daginn á nafni
dómsmálaráðuneytisins í dóms-
mála- og mannréttindaráðuneyti.
Skyld mál
Þessi tvö mál tengjast. Kvótakerfið
lagði grunninn að misheppnaðri
einkavæðingu bankanna og hruni
þeirra. Miklar skuldir útvegs-
fyrirtækjanna, sem þau stofnuðu
til með því að veðsetja sameign
þjóðarinnar, geta sligað sjávarút-
veginn og nýju bankana. Sinnu-
leysi ríkisstjórnarinnar við að
bæta fyrir mannréttindabrotin í
fiskveiðistjórninni með lagabreyt-
ingum og skaðabótum og tilfinn-
anlegur skortur á frumkvæði
við uppgjör hrunsins eru angar á
sama meiði. Engan þarf að undra,
að aðeins þrettán prósent viðmæl-
enda Capacents sögðust í marz
2009 bera mikið traust til Alþing-
is. Varla hefur traust þjóðarinnar
til þingsins aukizt frá þeim tíma
miðað við ástandið þar.
Mannréttindaráðuneytið
Frá ríki til sveitarfélaga
Í DAG | Tvö skyld mál
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Guðrún Erla Geirsdóttir
(Gerla) skrifar um atvinnu-
leysi
Ungt fólk sem aðeins hefur lokið grunnskólaprófi er
stór hluti þeirra sem glíma við
atvinnuleysi í dag. Könnun leiddi
í ljós að mörg þeirra hafa ekkert
við að vera, snúa við sólarhringnum og skortir sjálfs-
traust. Reynsla Finna af kreppu sýnir að hluti þeirra
ungmenna sem ekki ná í fasta vinnu, þegar eðlilegt
er að hefja atvinnuþáttöku, ber þess aldrei bætur.
Við þurfum sértækar aðgerðir fyrir ungt fólk.
Sveitarfélög eru betur til þess fallin en ríkið að
upphugsa úrræði sem taka mið af aðstæðum á hverj-
um stað. Í Reykjavík er hægt að bjóða persónulega
þjónustu fyrir atvinnulausa á þjónustumiðstöðvum
hverfanna og enginn vandi að hafa þar upplýsing-
ar um störf í boði á landinu öllu og sveitarfélög geta
haft samvinnu sín á milli, hvenær sem það hent-
ar. Ekki er liðinn nema áratugur síðan Páll Péturs-
son félagsmálaráðherra Framsóknar, í boði Davíðs,
stækkaði báknið með því að færa málefni atvinnu-
lausra frá sveitarfélögum til ríkis. Lagabreytingin
var réttlætt með því að þá yrði allt landið að einu
atvinnusvæði og því hægt að úthluta mönnum vinnu
hvar sem er á landinu. Almenn andstaða var við
hugmyndina, enda bjóða þvingaðir „hreppaflutning-
ar“ upp á að fjölskyldur sundrist, þegar feður eða
mæður verða að sækja vinnu víðs fjarri heimili eða
að öðrum kosti missa atvinnuleysisbætur. Í Reykja-
vík var á sínum tíma mikið og gott starf unnið með
atvinnulausum ungmennum á vegum ÍTR. Náms-
flokkarnir buðu einnig úrræði fyrir atvinnulausar
eldri konur, sem nefndist Gangskör. Þar var lögð
áhersla á tölvukennslu og annað sem tengdist nútíma
atvinnulífi og í framhaldinu var mörgum boðin
starfsþjálfun hjá stofnunum borgarinnar. Oft gerði
þetta gæfumuninn því starfsþjálfun eftir langt
atvinnuleysi jók sjálfstraust. Í dag er unnið að því að
færa málefni aldraðra og fatlaðra frá ríki til sveitar-
félaga því nærsamfélagið er talið betur í stakk búið
til að sinna þörfum einstaklinga. Þetta á einnig við
um málefni atvinnulausra, sérstaklega unglinga.
Því skora ég á flokksbróður minn, félagsmála-
ráðherra, að láta gera úttekt á kostum og göllum þess
að sveitarfélögin taki aftur við málefnum atvinnu-
lausra.
Höfundur er kennari og fyrrverandi varaformað-
ur atvinnu- og ferðamálanefndar Reykjavíkur.
GUÐRÚN ERLA
GEIRSDÓTTIR
Hvar er Ömmi?
Icesave-umræðan hélt áfram á þingi
í gær. Margir hafa komið oft í pontu
og tjáð sig lengi. Þó ekki allir. Lætur
nærri að þetta sé fyrsta málþófið
sem Vinstri grænir taka ekki þátt í
frá stofnun flokksins fyrir
áratug. Fjarvera eins
þingmanns VG vekur þó
meiri athygli en annarra,
það er Ögmundar Jón-
assonar. Ögmundur var
einn helsti hvatamaður
þess að Icesave-málinu
var vísað aftur til þings og
lagði til þess ráðherrastól
sinn að veði. Samt
hefur hann varla sagt
aukatekið orð um
málið. Hverju sætir?
Og engar frímínútur?
Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinn-
ar, var í banastuði á Alþingi í gær.
Þór notaði öll tækifæri til að kvarta.
Ein athugasemdin var á þá leið að
dagskrá þingsins vantaði. Líkti Þór
þessu við að senda barn í skóla án
stundaskrár. Þingmaðurinn má að
minnsta kosti eiga það að hann
gengst við hegðun sinni.
Getum tafið áfram
Það má líka segja Þór það til
hróss að meðan aðrir þing-
menn sem hafa þæft
Icesave-málið í
skjóli þess að
málið þyrfti
að „ræða í
þaula“ og
krefðist „vandlegrar þingmeðferðar“,
kemur hann sér beint að efninu,
samanber blogg hans í gær: „Við á
þinginu getum tafið þetta mál eitt-
hvað áfram en það þarf að heyrast
hærra í almennum borgurum þessa
lands …“ Svona hreinskilni er
hressandi. Að vísu bauð Þór
Saari sig fram undir þeim
formerkjum að hann vildi
ný og betri vinnubrögð á
þingi. En þá var hann að
vísu í Borgarahreyfingunni.
Nú er hann í Hreyfingunni.
bergsteinn@frettabladid.is
TILBOÐ Í VEITINGASAL
Súpa fi skur og kaffi 990
KLAUSTURSBLEIKJA
LÚÐUFLÖK
LAXAFLÖK
HUMARSÚPA
SKELFLÉTTUR HUMAR
XL JÓLAHUMAR
U
ndanfarin ár hefur erlendum konum sem leita í Kvenna-
athvarfið fjölgað verulega. Þær voru til dæmis helming-
ur þeirra kvenna sem í athvarfið leituðu á síðasta ári.
Í gær var kynnt rannsókn sem unnin hefur verið í
athvarfinu á aðstæðum þeirra erlendu kvenna sem þang-
að komu á liðlega hálfu öðru ári frá hausti 2007 og fram á mitt ár
2009. Rannsóknin er unnin af Hildi Guðmundsdóttur mannfræðingi
og vaktstýru í Kvennaathvarfinu.
Meirihluti þeirra erlendu kvenna sem í athvarfið leita er frá
löndum utan EES-svæðisins en aðstæður þeirra eru mun verri en
hinna sem koma frá löndum sem eru í EES. Aðstæðumunurinn felst
einkum í því að konurnar frá EES-löndunum fá dvalar- og atvinnu-
leyfi svo framarlega sem þær hafa vinnu meðan dvalarleyfi kvenna
sem koma frá löndum utan EES-svæðisins er tengt maka þeirra
fyrstu fjögur árin sem þær eiga hér heima. Þetta þýðir að við sam-
búðarslit missa þær dvalarleyfi sitt og eiga þá sjaldnast annarra
úrkosta völ en að snúa aftur til fyrri heimkynna, oft í aðstæður
sem þær áður höfðu kosið að yfirgefa. Þetta þýðir að í mörgum
tilvikum fara þessar konur aftur í óbreyttar aðstæður í sambúð
við ofbeldismann.
Allar birtingarmyndir kynbundins ofbeldis eru þungbærar þeim
sem fyrir því verður. Heimilisofbeldi er ein birtingarmynd þess og
er iðulega samspil andlegs og líkamlegs ofbeldis sem gerir það að
verkum að konur geta átt í erfiðleikum með að losa sig út úr sam-
böndunum þrátt fyrir að eiga í umhverfi sínu sterkt net fjölskyldu
og vina.
Að búa við heimilisofbeldi og ótryggar aðstæður að öðru leyti,
svo sem óvissu um framtíð á Íslandi, óvissu um réttindi, tungu-
málaörðugleika og án fjárhagslegs sjálfstæðis, eins og fram kemur í
skýrslunni að getur verið hlutskipti þessara kvenna, er þungbærara
en orð fá lýst.
Fram kemur í skýrslunni að um helmingur þeirra kvenna sem
koma frá löndum utan EES og leita í Kvennaathvarfið er að flýja
aðstæður í sambúð með íslenskum mönnum. Meira að segja er
dæmi um að tvær konur af erlendum uppruna hafi leitað í Kvenna-
athvarfið vegna sama mannsins.
Sumarið 2008 var bætt við ákvæði í útlendingalögum sem á að
taka til aðstæðna kvenna í ofbeldissamböndum. Ákvæðið opnar
fyrir þann möguleika að erlend kona geti fengið áframhaldandi
dvalarleyfi ef sambúð er slitið vegna misnotkunar eða ofbeldis.
Hildur bendir í skýrslu sinni á að erfitt hefur reynst að nýta
ákvæðið, meðal annars vegna þess að sönnunarbyrði getur reynst
erfið í heimilisofbeldismálum enda er konunum sem fyrir ofbeldinu
verða ekki alltaf kunnugt um að þær geti kallað til lögreglu og/eða
fengið áverkavottorð.
Hildur Guðmundsdóttir hefur í skýrslu sinni safnað afar
mikilvægum upplýsingum um hóp kvenna sem eru lítt sýnilegar
í samfélaginu. Þessar upplýsingar verður að nýta til þess bæta úr
aðstæðum þeirra.
Staða kvenna í ofbeldissamböndum frá lönd-
um utan EES er algerlega óviðunandi.
Konur í fjötrum
ofbeldismanna
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR