Vikan - 28.12.1961, Qupperneq 9

IABURI
Jarðarför 2. vélstjóra á heimleið 1946. Höfnin Recife. Seglskipin eru aðalflutningstæki með-
fram ströndum N.-Brasilíu.
Hér segir frá þvi, er ÞjóSverjar hertóku Danmörku, en þá var
Eysteinn Jóhannesson bryti á skipi sinu á leið til Suður-Ameríku.
Skipstjórinn hafði lofað að sigia skipinu til hafnar í Afríku og afhenda
það Bretum og skipshöfnin hafði samþykkt það með 37 atkvæðum
gegn 1. Skipstjórinn rak loftskeytamanninn úr kiefa sínum og gerði
loftskeytatækin óvirk. Siðan sigldi hann skipinu til Brasiliu. Þar var
Eysteinn i 6 löng ár — og segir frá starfi hans þar.
Þetta er siðasta grein ViSV í þetta sinn.
Við komum til Recife de Pernabuco um miðjan maimánuð árið 1940.
Allt virtist i óvissu um það, hvað um okkur eða skipið yrði, og fann
ég það meira að segja á skipstjóranum, að hann hafði ekki neina hug-
mynd um það. Hann bjó sig þó upp strax eftir að skipið var landfast
og fór til þess að leita uppi danska ræðismanninn og fá upplýsingar
og ráðleggingar hjá honum. En skipstjórinn kom aftur um borð heldur
en ekki vonsvikinn. Tilkynnti hann skipshöfninni að ræðismaðurinn
hefði ekkert samband við Danmörku og mundi ekki hafa, þar sem
landið væri nú orðið algerlega lokað. Þess vegna gæti hann a. m. k.
að svo stöddu ekki gefið neinar ráðleggingar.
Þetta leit ekki vel út og fékk skipstjóri nú að heyra það af vörum
skipshafnarinnar, að hann hefði brotið lög á henni og leitt hana út
i þessi vandræði. T.oks fann einhver upp á þvi, að reynandi væri að
skrifa til umboðsmanns Sameinaða félagsins i Santos og vita hvort
hann gæti veitt okkur einhverja aðstoð i þessum vandræðum. Þarna
værum við komnir á hinu glæsilega skipi okkar, en algerlega vega-
lausir og þyrftum þ.vi á aðstoð að hakla.
Eftir allmiklar umræðnr, féllst umboðsmaðurinn á bað. að leagja
út fé fyrir félagið fyrir mat handa skipshöfninni og hafnargjöldnm
fyrir skipið, — og fengum við begar fyrstu greiðslu. En féð reyndist
miög af skornum skammti og lenti ég i stðkustu vandræðum með að láta
minn hlut duga fyrir matnnm. Ég reyndi að sæta færis að kaupa inn
fyrir sem allra minnst fé, og fékk brátt að vita, að hagkvæmust kaup
gerði maður eldsnemma á morgnana og eins seint á kvöldin á matvæla-
mðrkuðum, sem voru á torgum bæjarins. Ég fór þvi á fætur á hverjum
morgni um kl. 4 og keypti inn matvæli og eins fór ég til markaðs-
torganna á hverju kvöldi.
Og þannig gekk þetta til allt þetta sumar. Við lifðum á miög skornum
skammti og heyrði ég þá margar kvartanir af hálfu skinshafnarinnar,
sem þegar var farið að Teiðast athafnaleysið, enda peningalaus svo að
hún gat ekki leitað neinna skemmtana á landi og eins vegna fæðisins,
sem var lélegt þó að ég væri allur af vilja gerður að hafa bað sem bezt.
En svo skeði sá atburður i nóvembermánuði, sem brevtti aðstöðu
okkar að mun. Þá sökktu Þjóðveriar tveimur allstórum brasilfskum
farþegaskipum skammt frá ströndinni. Það sneri almenningsálitinu
gegn þeim eins og hendi væri veifað. en áður höfðum við orðið varir
við það, að Þjóðverjar áttu miklum vinsælilum að fagna meðal alm<'nn-
ings. TJrðu Brasiliumenn nú að slita öllu sambandi við bá og snúast
gegn þeim.
Ég skal geta þess. að strax eftir að við komum til Becife fóru agentar
Þjóðverja svo og brasilianskir nnsistavinir að bera viurnar i skinshöfn-
ina. Árangurinn af bessum undirróðri kom nú i Ijós. Brezki ræðis-
maðurinn í Becife gerði fyrirspurn nm bað hversu margir af skins-
höfninni vildu sigla fvrir Englendinga. Mátið var borið undir skins-
höfnina i heild. Af beim 37. sem greitt höfðu atkvæði með bvi áður,
að afliendn Englendingum skinið, vildu nú aðeins 2 sigla fvrir Breta.
— og var ég annar beirra. Með bessari afstöðu sinni hafði skinsþöfnin
í raun og veru sem heild fengið á sig hálfgerðan nasistastimnil.
Svo leið ein vika. Þá var boð eina nóttina. að við vöknuðum við
mikið fótaspark á þiljnm uppi. Kom nú i liós, að urmull hermanna,
sem vopnaður var skammbyssum og rifflum með blikandi byssustingj-
um, hafði tekið skipið á sitt vald. Þetta voru brasilfskir hermenn.
Við vorum allir reknir úr rúmum okkar og skipað upp á þiljur. Þegar
við stóðum þar í röðum, var okkur tilkynnt, að Brasilíustjórn hefði
tekið skipið i sina þágu. Að þvi loknu fengum við leyfi til að klæfða
okkur og taka með okkur helztu föggur okkar, en síðan vorum við
reknir á land. Og þar stóðum við veglausir og ruglaðir og vissum ekki
hvert við gætum snúið okkur.
En brátt fóru okkur að bjóðast tilboð um húsaskjól. Þarna, eins og
allsstaðar annarsstaðar i hafnarborgum, voru gleðikvennahúsin nálægt
höfninni — og stúlkurnar komu fljótt auga á þessa erlendu sjómenn,
sem virtust ekki vita hvað þeir ættu að gera af sér. Þær flykktust að
okkur og buðu okkur heim með sér með allskonar gylliboðum. Nokkrir
þágu þessi boð, en komu brátt aftur vonsviknir, því að þegar stúlk-
urnar komust að þvi að þeir áttu ekkert til að borga með húsaskjólið,
ráku þær þá af höndum sér. Annars rættist fljótlega úr þessu, þvf
að við fengum inni um nóttina næstu i ágætu gistihúsi: Grand hotell
del Pernabuco.
Næsta morgun fengum við aftur að fara um borð til að sækja meira
af farangri okkar og kom það okkur þægilega á óvart. En vandamálið
um það, hvar við ættum að hafast við, var enn óleyst.
Samkvæmt dönskum lögum á skipafélagið að sjá sjómönnum sínum
fyrir þörfum þeirra erlendis ef þeir verða skipreika, eða skip þeirra
er tekið á einn eða annan hátt, þangað til þeir komast aftur til heima-
hafnar.
Við tókum því það ráð að sima i skyndi til sendiherra Dana i Bió
de Janeiro um vandræði okkar. Hann leysti málið ásamt danska ræðis-
manninum i Recife, Eric Reventlow, sem ég varð síðar nákunnugur,
að við fengjum inni í góðum hótelum í bærium.
í brasiliskum skipum er brytastaðan ein hin virðulegasta um borð
og þess vegna fékk ég herbergi með baði, einn allra skipsfélaga minna.
Smátt og smátt fór hópurinn að þynnast. Félagar minir fóru sinn i
hverja áttina á skip. Mér var boðin brytastaða á skipi, sem sigldi undir
Panamaflaggi. Ég átti að mæta kl. 9 að morgni til að ræða um málið
og kom ég nokkru fyrir timann á tiltekinn stað. Þegar þangað kom,
var skipstjórinn lika kominn, og reyndist hann vera danskur. Hann fór
strax að segja ýmsar sögur frá þvi, er hann hafði dvalið á íslandi. Bar
hann þjóð minni svo illa söguna að mér blöskraði. Hann kvað íslendinga
vera óhæfa til allra hluta, skepnur af versta tagi og hálfgerða skræl-
ingja. Ég þagði við og svaraði fáu, en mér þótti hroki mannsins mikill
og bjóst ekki við góðu af sliku mannkerti. Ég lét þó kyrrt, þar til farið
var að ræða um ráðningu mina. Þá stóð ég upp og sagði honum, að ég
væri vist ekki hæfur til þess starfs, sem hann ætlaði mér, fremur en
landar minir heima til annara starfa þvi að ég væri íslendingur. Hann
rak upp stór augu og vildi fara að afsaka fyrri ummæli sin. En ég
hélt fast við ákvörðun mina — og kvaddi.
Skipið sigldi til Indlands. Þvi var sökkt út af Höfðaborg og allir fórust.
Ég verð að geta þess til þess að lesendur skilji frjálsræði skipshafn-
arinnar á Californiu, að um leið og Brasilíustjórn hertók skipið, gerði
hún okkur að Brasiliuþegum ævilangt. Gerði hún það til þess að losna
við allan kostnað af okkur. Hins vegar voru allir Þjóðverjar og Italir,
sem dvöldu f landinu, eða komu inn i það, handteknir og þeim varpað
i fangelsi. ítalir höfðu staðið mjög framarlega í gistihúsarekstri lands-
manna og varð tilfinnanlegur skortur á hæfum mönnum i þeirri grein
eftir að þeir voru handteknir. Þctta varð til þess, að Erich Reventlow
kom til min dag nokkurn og spurði mig hvort til mála gæti komið, að
ég tæki að mér rekstur á myndarlegu hóteli, sem vinir hans tveir ættu.
Ég svaraði þvi til, að ég hefði ekki stundað slikt starf, og svo teldi
ég mig ekki kunna portúgölsku nógu vel, en bað mál er fyrst og fremst
talað i landinu. Ég hafði lagt stund á að læra það sem bezt á þessum
mánuðnm, og skildi það en talaði ekki nógu vel enn sem komið var.
Hann eyddi mótbárum minum og eftir nokkurn umhugsunartíma féllst
ég á að gera tilraunina — fyrst um sinn i tvo mánuði.
Framhald á bls. 36.
VIKAN 9