Vikan - 04.01.1962, Qupperneq 18

Bréfið frá henni lá á gólfinu i
anddyrinu, ásamt nokkrum blöðum
og timaritum, þegar hann kom
heim um kvöldið.
Hann tók það allt upp og lagði á
borðið á meðan hann fór úr yfir-
höfninni og hengdi hana á snag-
ann.
Að þvi búnu varpaði hann sér
upp í rekkjuna, slituppeefinn;
þetta hafði verið óvenjulega lang-
ur og strangur vinnudagur, fannst
honum, en svo fannst honum nú
yfirleitt um hvern dag að kvöldi.
Það bætti þó talsvert úr skák í
þetta skiptið, að Maud hafði hringt
til hans og tilkynnt honum að hún
yrði hjá móður sinni í kvöld. Hann
mundi því geta notið þeirrar hvild-
ar, og þó einkum þess friðar, sem
hann var svo þurfandi fyrir þessa
dagana. Hann afréð þvi að láta
kylfu ráða kasti, sofna í öllum föt-
unum; eflaust mundi hann bregða
blundi undir lágnættið og þá yrði
hann nægilega hress eftir hvildina
til að skreppa fram úr og afklæðast.
Og ekki þurfti hann að kvíða þvi,
að hann sofnaði ekki aftur tafar-
laust.
Hann féll i iétt og ljúft mók. hugs-
anirnar fjarlægðust hann og runnu
út í sandinn. Nokkur andtök varð
hann gripinn sælukennd; það var
dásamlegt að geta sofnað svona frá
öllu og öllum, þurfa ekki að standa
neinum reikningsskil af neinu.
Hvíta umslagið . . . hann sá það
fyrir sér allt í einu; nafnið og heim-
ilisfangið var hvort tveggja hand-
ritað ...
Hann glaðvaknaði allt i einu, án
þess þó hann gæti gert sér grein
fyrir hvers vegna. Að sjálfsögðu
bárust honum oft bréf, en venjulega
var vélritað utan á þau, og venju-
lega skipti innihaldið hann ekki
neinu máli. En það kom líka fyrir
að honum bárust bréf, sem send-
andinn hafði skrifað eigin hendi;
helzt frá gömlum skólasystkinum,
og innihald þeirra skipti hann svo
ekki heldur neinu máli þegar til
kom, nema þá að það vakti gamlar
minningar rétt sem snöggvast. En
það var orðið langt siðan hann
hafði fengið þess háttar bréf, og
það var eitthvað við rithöndina
utan á þessu hvíta, yfirlætislausa
umslagi, sem gerði hana honum
svo minnisstæða, að hann sá hana
allt í einu eins og stara á sig. Ein-
kennilegt, því að hann hafði alls
ekki veitt henni neina athygli, eins
þreyttur og hann var, meira að
segja steingleymt henni samstund-
is . . . þangað til hann blundaði.
Iíann reis hægt og seinlega upp
18 VIKAN
við dogg, hálft í hvoru gramur yfir
þvi að vera kallaður þannig aftur
til vökunnar og lifsins. Hann sem
var úrvinda af þreytu, hafði þráð
hvíldina allan seinni hluta dags-
ins, eða öllu heldur allan daginn,
allt frá því er hann vaknaði um
morguninn. Þannig var það á hverj-
um morgni nú orðið, hann vakn-
aði til þeirrar meðvitundar að hann
væri þreyttur og þráði hvild, enda
þótt hann hefði sofið tiltölulega
vært næturlangt . . . þótt liann
ynni i sjálfu sér ekki meira nú dag
hvern, er hann hafði alltaf gert, eða
að minnsta kosti um langt skeið.
Þessi þreyta hlaut að eiga sér ein-
hverjar annarlegar orsakir, og þó
annarlegastar fyrir það, að hann
forðast af öllum mætti að gera
sér grein fyrir þeim.
Bréfið . . . hvita umslagjð . . .
Hann vatt sér fram úr. Nam stað-
ar sem snöggvast og furðaði sig
á því hve óvenju snar hann hefði
verið i snúningum og komst, sér
til mikillar undrunar að þeirri nið-
urstöðu, að honum var horfin öll
þreyta. Hann gekk hröðum skrefum
fram i anddyrið, tók hvita umslag-
ið upp af borðinu, virti fyrir sér
rithöndina, þekkti hana ekki —
að minnsta kosti ekki svo að, hann
ræki minni til — en engu að síður
kom hún honum einkennilega kunn-
uglega fyrir sjónir. Það var eitt-
hvað það í sjálfri stafagerðinni sem
talaði til hans og yljaði honum um
hjartaræturnar. Hann hélt aftur
inn í stofuna með bréfið í hönd-
um sér, lagðist upp i rekkju sina,
virti enn fyrir sér hvíta umslagið
en dró að opna það, ósjálfrátt og
ekki vegna þess að hann kviði því
að hann yrði fyrir vonbrigðum af
innihaldinu, heldur öllu fremur það,
að hann vildi njóta þessarar þægi-
legu eftirvæntingar. Kvenhönd . . .
stafagerðin dálitið óregluleg en
hröð, bjó yfir einhverjum heitum
töfrum, se-m hann hafði þó greint
enn betur, þegar hann sá hana fyrir
sér í svefnmókinu. Ekki gat Maud
átt þessa rithönd, og nú varð hon-
um það allt i einu ljóst að hann
hafði aldrei séð hvernig hún skrif-
aði; jú, víst hlaut hann að hafa
séð það, en hann hafði ekki veitt
stafagerð hennar þá athygli, að hann
myndi hana. Og hún hlaut að vera
köld og sett — og tóm. Auk þess
gat það ekki átt sér stað að hún
færi að skrifa honum nú. Hún
mundi hafa hringt til hans og mas-
að . . . Elskan min, þú finnur bréf
frá mér, þegar þú kemur heim; það
var dálítið sem ég gleymdi, en sem
ég fann að ég varð að segja þér, og
lm verður að liringja til mín strax
þegar þú hefur lesið það og segja
mér álit þitt . . . mundu það nú, að
þú verður að hringja strax . . .
Hann braut upp bréfið.
„Jan, ég get ekki skýrt það
hvers vegna ég skrifa þér þetta
bréf. Þetta er ekki aðeins . . .
Bæn mín er einföld og ejnlæg.
Komdu til mín aftur, hvernig
sem fer .. . Þér finnst víst að ég
liafi hagað mér einkennilega að
undanförnu . . . Kannski liefur
stolt mitt vaknað í svip, kannski
er ástæðan önnur . . . En nú er
mér ljóst, að stoltið og það, sem
stundum er kallað heilbrigð
skynsemi, eru okkar hættuleg-
ustu fjendur. Og mér er það
einnig Ijóst, að ég mundi aldrei
geta risið undir þeirri ábyrgð,
að ég gæti kennt sjálfri mér um
ef við fremdum hinn hræðileg-
asta glæp gagnvart okkur sjálf-
um, einungis fyrir það, að ég
hefði ekki gert allt, sem í minu
valdi stóð, bókstaflega allt, —
áður en það var um seinan.
Komdu aftur . . . vertu hjá mér
. . . hvort sem við erum frjáls
að því eða ekki . . . Komdu aft-
ur . . . svo allt . . . verði eins og
það var . . . Sonja.“
Sonja . . . Sonja . . .
Það var eitthvað, sem hrundi að
grunni hið innra með honum. All-
ar þær stoðir viljafestunnar, sem
hann hafði njörvað saman rökum
heilbrigðrar skynsemi og rennt
undir ákvarðanir sínar og breytni,
eins og gliðnuðu sundur um sam-
skeytin og féllu hvar frá annari.
Og nú þótti honum sem grundvöll-
urinn, er hann hafði reist þær á
og talið óbilandi, hefði einungis
verið kviksyndi eitt.
Það var stoltið, sem leitt hafði
hann afvega. Stolt hans og liin svo-
kallaða heilbrigða skynsemi. Sært
stolt hans hafði komið í veg fyrir
að hann vildi horfast í augu við
staðreyndirnar, eins og þær lágu
fyrir. Nú fyrst komst hann ekki
hjá því að skilja hvað þvi hafði
valdið, er framkoma Sonju breytt-
ist allt í einu; nú komst hann ekki
hjá því að skilja hvers vegna rödd
hennar hafði verið kuldaleg, þegar
hún stóðst ekki freistinguna og
svaraði í simann, vitandi það, að
það hlaut að vera hann, sem
hringdi.
Sonja hafði flúið á náðir heil-
brigðar skynsemi, öldungis eins og
sjálfur hann; tekið á öllum þeim
viljastyrk, sem hún átti til, i þeim
tilgangi að leggja tilfinningar sínar
í fjötra vegna þess að hún liugði
honum það fyrir beztu. Vegna þess
að hún unni lionum. Fyrir það hafði
hún afráðið að fórnfæra því á alt-
ari „heilbrigðrar skynsemi“, sem
hún átti fegurst og dýrmætast —
einlægustu, hreinustu og heilustu
tilfinningum sínum . . .
En svo hafði hún reynzt honum
skarpskygnari og heijsteyptari.
Hún hafði séð það, að enginn mann-
eskja getur þannig fórnfært sjálfri
sér fyrir þá manneskju, sem hún
ann og ann henni, án þess að hún
fajri þá manneskju lika að fórn á
altari þess grimma og miskunnar-
lausa skurðgoðs, sem svo margir
tigna skilyrðislaust í blindni sinni
og kalla heilbrigða skynsemi sína.
Að ást tveggja sem unnast er ekki
eign annars aðiljans eingöngu, sem
hann eða hún getur ráðstafað að
eigin vild, heldur er þar um að ræða
hina dýrmætustu sameign, sem
nokkra tvær manneskjur geta
nokkru sinni eignazt — sameign
sem bindur karl og konu heilögum
skyldum, sem hvorugt þeirra getur
brugðizt án þess að vinna hinu
mein. Að enginn getur réttlætt það
gagnvart sjálfum sér að færa þá
sameign að fórn, þvi að þar með
fórnar hann ekki aðeins sinu eigin
lifi heldur og lífi hins aðilans;
myrðir ekki einungis það helg-
asta og dýrmætasta í sjálfum sér
heldur og það helgasta og bezta i
hjarta þess, sem hann ann og ann
honum, og gerir sig sekan um það,
sem er hálfu syndsamlegri glæpur
en venjulegt morð. Þetta hafði hún
séð . . . Og það sem meira var, hún
hafði átt göfgi og dirfsku til að
hága sér samkvæmt þvi.
Honum varð hugsað til Maud, sem
var nú stödd heima hjá móður sinni
og skipulagði undirbúninginn að
brúðkaupinu. Þreytukenndin, sem
jafnan greip hann, þegar honum
varð hugsað til hennar, breyttist
allt í einu i hatur, ekki ofsafengið
og reiðiþrungið, heldur kalt og ró-
legt hatur. Og um leið beindist
þetta sama kalda hatur að honum
sjálfum fyrir það, að hann skyldi
hafa verið svo sljóskyggn að álíta að
hann kæmi á einhvern hátt vel fram
við hana, með því að koma til móts
við vilja hennar og leyfa henni að
fjötra þau bæði þeim viðjum, sem
mundu verða þeim báðum óham-
ingja í bráð og lengd. Einnig það
var glæpur, sem honum yrði ekki
fyrirgefinn, glæpur, sem dæmdi
hann þegar í þessu lífi til þeirra
vítisskapa, sem verst eru hverjum
manni — að finna tilfinningar sín-
ar smámsaman sljóvgast og kulna