Vikan - 12.05.1966, Qupperneq 24

Jlriarfell
ar hafa verið, er talið, að ekki færri en
um 20 þúsund heiðagæsir séu í Þjórsár-
verum á sumrin, eftir að ungar eru upp-
komnir. A haustin heldur hún til Norður-
Englands, þar sem hún er talsvert skotin
á veturna, en ekki virðist það þó svo mik-
ið, að nærri stofninum sé gengið.
I Arnarfellsbrekkunni hittum við fyrir
mikið af heiðagæs, eins og annarsstaðar
á þessum slóðum. Gæsaungarnir eru tals-
vert vaxnir um þetta leyti, enda bráðum
júlílok. Þeir eru þó dálítið krangalegir
ennþá og spjátrungslegir í göngulaginu,
horfa á okkur forvitnu auga, einn þeirra
slæst meira að segja í förina og fylgist
með okkur langleiðina upp á efsta tind
Arnarfells, sérlega kumpánlegur náungi
og mannblendinn.
Utsýni er víða meira en af Arnarfelli,
en þó er það tilkomumikið, einkum jökla-
sýnin. Tiltölulega stutt er til Tungnafells-
jökuls og Vatnajökuls, og Hofsjökull er
að kalla í seilingarfæri. Sömuleiðis er
gaman að virða fyrir sér Þjórsá og hið víð-
áttumikla vatnasvæði hennar.
Arnarfell hið mikla hefur að nábúum
tvö fell, sitt til hvorrar handar, systurfell-
ið, Arnarfell hið litla, að norðan, sem er
raunar 1140 m. y.s., og Kerfjall sem er
nokkru lægra, að vestan eða suðvestan.
Kerfjall dregur nafn af jökulkeri, sem
verður í krika í því sunnanverðu, unz það
lyftir honum og fær framrás í Arnarfells-
kvísl hina fremri. Um leið og kerið tæm-
ist, brestur jökulþekjan og klofnar í ótal
stykki, en eftir verða gnæfandi ísferlíki,
hin margbreytilegustu að lit og lögun, eins
og tröllauknar kynjamyndir.
IV.
Ferðin í Arnarfell og Kerfjall reyndist
okkur ærið dagsverk. Annan dag leggjum
við leið okkar í Múlana og sumir enn
lengra, alla leið vestur í Nauthaga. Það
er dálítið sullsamt ferðalag, vaða þarf
Arnarfellskvísl hina fremri, sem er drjúg-
mikið vatnsfall, fullt af sandkvikum og
aurbleytum, og þeir, sem lengra halda
en í Múlana, eiga von á fleiri fótaböðum
áður en lýkur.
Múlarnir eru í raun og veru jökulöld-
ur eða jökulgarður, aurdyngjur, sem ýtzt
hafa fram undan Múlajökli á mismunandi
tíma og liggja í sveig um jökulsporðinn,
í fimmfaldri röð a.m.k. Fremsta aldan er
algróin og sunnan í henni smáhvammar
eða grasbollar á löngum köflum. Líklega
taka Múlarnir Arnarfellsbrekkunni fram,
hvað gróðurfar snertir, og þarf þó mik-
ið til. Hvergi hef ég t.d. séð annað eins
burnirótastóð, hátt og gróskumikið, eins
og þarna. Mikill sumarhiti á sjálfsagt
drjúgan þátt í þessum ofsalega gróðri í
Arnarfellsbrekkunni og Múlunum, en hins
ber einnig að gæta, að þarna er lítill
sem enginn ágangur af búfé. Kemur þcið
sér ekki sízt vel fyrir burnirótina, sem
sauðkindin kvað vera mjög sólgin í.
Meðfram Múlunum má enn sjá gamla
götutroðninga, leifar Arnarfellsvegar eða
Sprengisandsvegar hins forna, sem lá vest-
an Þjórsár, um Múlana og Arnarfell hið
mikla. Hin leiðin, sem meira var farin á
seinni öldum, lá austur yfir Þjórsá á Sól-
eyjarhöfðavaði, þegar komið var að sunn-
an, og þaðan norður á Sprengisand aust-
an við ána.
Til eru ýmsar frásagnir um erfið og
hættusöm ferðalög um Sprengisandsleið,
þótt hin séu sjálfsagt fleiri, sem falin eru
í gleymsku. Alkunn er sagan um Kristin
Jónsson, vinnumann á Tjörnum í Eyjafirði,
sem villtist í göngum árið 1898, suður um
Sprengisandsleið, matarlaus og illa klædd-
ur, og fannst í BúrfelIsskógi að fimmtán
dægrum liðnum, kalinn og aðframkom-
inn, en komst þó til bærilegrar heilsu eftir
langa og erfiða legu.
Aræði Sturlu Jónssonar í Fljótshólum
er líka í mínnum haft. Sturla átti heima
á Jarlsstöðum í Bárðardal. Snemma vors
eða nánar tiltekið um krossmessu árið
1916 tók hann sér ferð á hendur suður
yfir fjöll að Hæli í Hreppum. Hann fór
Sprengisandsveg. Hann gekk á þremur
sólarhringum réttum milli byggða, frá
Mýri í Bárðardal að Skriðufelli í Þjórsár-
dal, en það mun vera nálægt 240 km.
vegalengd. Sturla hafði skíði og sleða
undir farangur. „Á allri leiðinni var hin
versta færð, krapavaðall, aur og snjó-
stemma, svo að hann varð víða að bera
allt saman, farangurinn, skíðin og sleð-
ann, en ár allar auðar og í vexti". Hann
átti kærustu fyrir sunnan. Pálmi Hannes-
son, rektor, sem var afburða ferðamað-
ur og manna kunnugastur Sprengisands-
vegi, tók svo til orða í grein um ferða-
lag Sturlu, sem hér er vitnað til: „Þó að
þrjátíu unnustur hefðu beðið mín, hefði
ég ekki árætt að leggja á Sprengisand
einn míns liðs svo snemma vors".
Þess má geta, oð Sturla fann sína kær-
ustu eins og til stóð, kvæntist henni og hóf
búskap í Fljótshólum litlu síðar.
Báðir fóru þeir Kristinn og Sturla vest-
an Þjórsár um Arnarfell og þaðan niður í
Þjórsárdal eða Sprengisandsveg hinn
forna, ef hægt er að tala um, að þeir
hafi farið nokkurn veg.
V.
Arnarfell mun vera um það bil miðja
vega milli byggða norðanlands og sunn-
an. Þaðan er á annað hundrað kílómetra
til efstu bæja í Þjórsárdal. Það mundi telj-
ast löng bæjarleið innsveitis. Sú bæjar-
leið var til. I Arnarfellsmúlum stóð einu
sinni fallega hlaðinn kofi grafinn inn (
hól, heimili tveggja útileguþjófa, sem
gerðu byggðarmönnum þungar búsifjar,
24 VIKAN 19. tbl.