Vikan - 28.09.1967, Blaðsíða 13

„FARÐU ÚR JAKKANUM OG BRETTU UPP
SKYRTUERMINA/4 SAGÐI HANN OG VINUR
OKKAR HLÝDDI.
Það var einu sinni . . . þannig
hefjast öll góð ævintýri eða gerðu
það, þegar ég var ung . . . já, það
var einu sinni maður, sem ekki gat
sagt sannleikann. Hann laug meira
að segja að sjálfum sér og trúði
því statt og stöðugt, að hann segði
sannleikann — líka meðan hann
laug að öðrum. Það nefnist sjálfs-
blekking og er erfitt og óskiljan-
legt orð.
Maðurinn í ævintýrinu var í raun
og veru góður og grandvar maður,
sem engum vildi gera mein og lyg-
arnar hans voru á köflum til þess
eins að gera engum mein. Hann
var líka trúaður maður og hann
vissi, að sannleikurinn er sagna
beztur. Hann þjáðist vegna lyganna
á kvöldin, þegar myrkrið ríkti og
hann var einn með sjálfum sér og
svo auðvitað konunni sinni, en hún
telst ekki með öðrum, því maður
og kona eru eitt.
Hann breiddi sængina sína vand-
lega yfir sig, stakk annarri hend-
inni undir koddann og las Faðir
Vor margsinnis í þeirri von að gaml-
ar og fornar lygar megnuðu þá ekki
að naga hjarta hans. Þó sofnaði
hann sjaldan fyrr en undir morgun
og þá alltaf með sömu orðin á vör-
unum:
„Elsku, hjartans, góði Guð, gerðu
það fyrir mig að láta mig segja
SANNLEIKANN og ekkert nema
SANNLEIKANN á morgun."
A morgnana efaðist hann um til-
veru Guðs, þvi um leið og hann
lauk sundur vörunum til að segja
sannleikann, streymdu fram lygarn-
ar líkt og lygn, stilltur árstraumur.
Hann laug að konunni sinni, að
vinnuveitanda sínum, að félögum
sínum, ættingjum, vinum og yfir-
leitt öllum, sem hann komst yfir að
Ijúga að.
Kona mannsins ávítaði hann fyr-
ir smálygarnar (góðar eiginkonur
skamma ekki manninn sinn) vinnu-
veitandi hans skammaði hann fyrir
fjarvistir hans og trúði ekki fjar-
vistarsönnun hans (það gera góðir
vinnuveitendur aldrei) og vinir
hans, félagar, ættingjar og kunn-
ingjar blátt áfram veltust um gólf-
in veinandi af hlátri.
„Svakalega ertu fyndinn! Þú lýg-
ur meira en Vellýgni-Bjarni!"
Maðurinn, sem ævintýrið er um
var ofsóttur. Ofsóttur af alls konar
smálygum. Þær létu hann ekki í
friði.
Þær létu hann aldrei í friði. Hann
gat ekki um annað hugsað en litlu
lygarnar og stóru lygarnar og mið-
lungs lygarnar. Hugsað um þær
fram og til baka, fundið örlítinn
galla á þeim öllum, því enginn er
fullkominn, og reynt að brjóta heil-
ann um, hvernig það væri að segja
sannleikann og ekkert annað.
Já, hann vinur okkar var ofsótt-
ur maður og niðurbrotinn maður,
vegna þess eins að hann þráði
óstjórnlega, yfirþyrmandi, ofsalega,
geysilega að segja satt. Dag nokk-
urn henti hann frá sér náttfötunum
( stað þess að brjóta þau snyrti-
lega saman eins og hann var van-
ur og hrópaði til Guðs Föðurs Al-
máttugs:
„Ef þú ert til, já, ef þú ert til,
þá lætirðu mig segja sannleikann
í dag og ekkert nema sannleikann.
Hjálpaðu mér, Guð!"
Máttarvöldin mátu hann víst ekki
svo mikils að leggja það á sig að
gera kraftaverk hans vegna enda
hljóta kraftaverk að vera fram úr
hófi kostnaðarsöm. Morgunninn var
eins og allir aðrir morgnar og í há-
deginu lagði maðurinn það ekki á
sig að labba heim í mat og Ijúga
þar meira en þegar var komið. Nei,
hann ætlaði að setjast niður á bekk
í Hljómskálagarðinum og vera þar
einn með hugsanir sínar og smá-
lygar innan um endurnar.
„Ef einhver tryði mér," hugsaði
vinur okkar, lygarinn, „ef aðeins
einhver skildi, að ég vil segja sann-
leikann og ekkert nema sannleik-
ann."
Og eins og í öllum ævintýrum
var þetta augnablikið, sem krafta-
verkið gerðist. Skyndilega, á algjör-
lega óskiljanlegan hátt, birtist ung-
ur, gamall maður við hlið hans á
bekknum, þar sem hann hafði set-
ið áður.
Ungur og gamall. Lítill og stór.
Hrukkóttur og sléttur. Ljótur og fal-
legur. Eilífur og ódauðlegur. Hann
sat þarna á bekk og gerði ekki
baun, nema hvað hann horfði á
endurnar. Hann reis ekki einu sinni
á fætur og henti brauðmola út á
tjörnina handa glorhungruðum önd-
unum og þó átti hann plastpoka
fullan af niðurbrytjuðu brauði. —
Svona plastpoka eins og framleidd-
ir eru í rúllum.
Þetta var Ijómandi penn maður
eins og raunar allir sannir töfra-
menn og seiðskrattar eru og honum
virtist líka vel við lygarann.
„Amar eitthvað að, elsku vinur?"
spurði ungi, gamli maðurinn og
brosti svo skein ( óvenju hvttar
hvassar tennur.
Vinur okkar brosti á móti og
sýndi sínar gulu geiflur, sem alls
ekki hefðu hent í tannkremsauglýs-
ingu nema þá að þær væru notaðar
til að sýna, hvernig færi fyrir þeim,
sem ekki notuðu X tegund af tann-
kremi.
Hann ætlaði sko ekki að játa
hörmungar og sorgir fyrir bláókunn-
ugum manni og það sitjandi á bekk
í Hljómskálagarðinum undir Lista-
skáldinu góða.
Það hefði verið annað um há-
nótt yfir flösku og undir Landnáms-
manninum, en núna . . . nei, það
var af og frá.
En þetta bros, sem átti að vera
kurteisisbros og jafnvel eilítið háðs-
legt, svona til að segja, að hann
væri ekki allur, þar sem hann væri
séður, breyttist í orðaflaum lítils,
ofsótts teturs, sem sagði nú í fyrsta
skipti allan sannleikann og ekkert
annað um lygarnar og annað slíkt.
Hver hefði trúað því, að seið-
skrattar og töframenn, sem við lás-
um um í Þúsund og Einni Nótt og
Þjóðsögunum gætu lifað á tuttug-
ustu öldinni? Samt var það svo. Og
Ijóti, fallegi maðurinn horfði beint
á vin okkar og spurði með tann-
burstabrosið enn á vörunum:
„Svo þig langar til að segja
sannleikann og ekkert nema sann-
leikann alla tfð?"
Lygarinn kinkaði kolli.
„Það verður auðvelt," sagði ungi,
gamli maðurinn og tautaði eitthvað
fyrir munni sér meðan hann seild-
ist í vasa sinn og dró fram sprautu,
bómullarhnoðra, sprittglas og und-
arlegt hylki.
„Farðu úr jakkanum og brettu
upp skyrtuermina," sagði hann og
vinur okkar hlýddi.
A meðan setti, hrukkótti, slétti
maðurinn nálina í hylkið og saug
inn í sprautuna rauðleitan vökva.
Það fór að fara um vininn.
„Hvers konar efni er þetta?"
spurði hann og var jafnvel farinn
að halda, að nú fengi hann eitt-
hvert eitur eða jafnvel banvænt
lyf í æð. Nema þetta væri Skratt-
inn sjálfur og vildi láta hann und-
irrita samning með blóði. Skrattinn
hlaut að nota nýtízku vísindi til að
ná í blóðið núna, en ekki hnífsodd
eins og áður.
„Sannsöglilyf," sagði ungi, gamli
maðurinn og stakk nálinni ( æð
mannsins og tautaði um leið fáein
orð fyrir munni sér.
Það er óþægilegt, já, jafnvel sárt
að láta sprauta sig, en þetta var
alvöru töframaður og alls ekki
vondur eins og hinir f sögunum og
lygarinn fann ekkert til. Alls ekki
neitt. Þetta var ekki vitund sárt né
óþægilegt.
„Þá er þetta ( lagi," sagði fal-
legi, Ijóti maðurinn og strauk með
bómullarhnoðranum yfir olnboga-
bót mannsins. „Nú segir þú sann-
leikann og ekkert nema sannleik-
ann."
Svo hvarf hann. Ég veit ekki,
hvernig hann hvarf. Töframenn fyrri
tíma hurfu í skýstrók eða reykjar-
mekki, en seiðskrattar nútímans not-
færa sér tæknilegar framfarir og
hverfa á annan máta. Kannske
hann hafi svifið til himins, sokkið
til heljar eða einfaldlega orðið ó-
sýnilegur. Hvernig veit ég, hvert
töframenn hverfa?
Lygarinn sat á bekknum sínum
við Tjörnina og horfði á það, hvern-
ig litla stungan á handlegg hans
hvarf unz ekkert sýndi, hvort hann
hefði fengið sprautu eða hvar. —
Hann bretti niður ermina og fór f
jakkann sinn um leið og hann
reyndi að Ijúga því að sjálfum sér,
að hann hefði dreymt þetta allt.
En veslings vinurinn sagði nú
sannleikann og ekkert annað og
það jafnvel þegar hann talaði við
sjálfan sig í huganum. Hann átti
enga sjálfsblekkingu lengur og það
var slæmt.
Hins vegar átti hann inni í sér
þá vissu, að héðan í frá yrði það
sannleikurinn og ekkert nema sann-
leikurinn, sem fram gengi af munni
hans og hann þandi út brjóstið og
andaði léttar. Loksins! Loksins! Ekk-
ert gat gert honum mein héðan (
frá.
Hvernig átti vin okkar að óra
fyrir því, að allt þjóðfélagið er
byggt upp á smálygum. Ekki stór-
um eða illgjörnum, heldur litlum,
sætum, hvítum lygum. Vinur okk-
ar var sannfærður um, að héðan í
frá yrði hann mikils metinn sakir
hreinskilni, sannsögli og heiðar-
leika.
Hann gekk Lækjargötuna og bar
höfuðið hátt. Skyndilega skrikaði
honum fótur og hann skall all
harkalega á hnakkann. Kærulaus
drengstauli hafði hent bananahýði
á götuna, en þar sem vinur okkar
var orðinn góður, sannsögull mað-
ur, bar hann höfuðið hátt og leit
ekki niður fyrir fætur sér.
Það gera aðeins niðurlútir lyg-
arar og útlagar, sem óttast allan
heiminn og líka það, sem á jörð-
inni hvílir.
Sannsögull maður veit um ágæti
sitt og ber höfuðið hátt líkt og Farí-
seinn og fáir verða betri Farísear
en þeir, sem falla og rísa aftur.
Þeir hneykslast mest á syndum ann-
arra.
En svo við höldum áfram ævin-
týrinu þá er bananabörkur afar háll
og sleipur og vinur okkar féll ekki
39. tbi. VIKAN 13
i